Ít ai biết Vị Linh mục quản xứ đầu tiên của Giáo xứ Sapa bị CS sát hại

CGvST | 07/02/2025

---

Ngôi thánh đường với kiến trúc Gothic Rôma, được xây dựng theo hình thánh giá với mái nhà, tháp chuông và vòm cuốn tinh tế, đã trở thành biểu tượng của đời sống đạo Công Giáo ở Sapa từ năm 1895. Không chỉ là nơi để cầu nguyện, nhà thờ còn là chứng nhân lịch sử của bao biến cố, của những con người đã sống và hy sinh vì đức tin. Những âm vang của tiếng chuông đồng vang vọng từ đỉnh tháp cao, như lời mời gọi của niềm tin, đã làm dịu bớt những khắc nghiệt của thời gian và chiến tranh.

Ẩn mình trong lịch sử của ngôi thánh đường là câu chuyện của một vị linh mục người Pháp – Cha Jean-Pierre Idiart Alhor, người được xem là cha quản xứ tiên khởi của Giáo xứ Sapa. Sinh ngày 28 tháng 10 năm 1904 tại Bunus, miền đất Pyrénées-Atlantiques, ngài sớm nhận ra sứ mệnh truyền giáo của mình và gia nhập chủng viện vào năm 1926, được thụ phong linh mục vào năm 1932.

Chỉ sau vài tháng, vào ngày 21 tháng 4 năm 1933, Cha Idiart-Alhor đã tình nguyện lên đường sang đất Việt, đến vùng núi Tây Bắc thuộc Giáo phận Hưng Hóa – một vùng đất xa lạ nhưng đầy hứa hẹn với những truyền thống văn hóa đặc sắc.

Khi đặt chân đến Sapa, Cha Idiart-Alhor đã nhanh chóng hòa nhập vào cộng đồng người dân địa phương. Ngài không chỉ học tiếng Việt mà còn chủ động tìm hiểu, thông thạo ngôn ngữ của dân tộc H’Mông, những người đã gắn bó mật thiết với mảnh đất này từ bao đời nay.

Chính sự nỗ lực đó đã giúp ngài xây dựng được một cộng đồng tín hữu Công giáo vững mạnh, thường xuyên đến viếng thăm các bản làng xa xôi, truyền bá tình thương và niềm tin cho những người đồng bào.

Năm 1942, giữa lúc chiến tranh Đông Dương bùng nổ, Cha Idiart-Alhor còn mở lòng tiếp đón những nữ tu người Pháp từ Nhật Bản đến Sapa, góp phần mở rộng cộng đồng Công giáo tại vùng núi lạnh lẽo này.

Nhờ tài năng của một kiến trúc sư, ngài đã nhanh chóng xây dựng tu viện cho các nữ tu cách Sapa tám cây số, mang đến một không gian linh thiêng, nơi lòng tin được vun đắp qua từng viên gạch đá. Tuy nhiên, giấc mơ ấy đã bị gián đoạn khi chiến tranh dần đe dọa cuộc sống và sự an toàn của những người theo đạo.

Tháng 3 năm 1945, trong lúc bầu không khí chính trị căng thẳng, Cha Idiart-Alhor cùng nhiều người Châu Âu khác bị bắt giam bởi lực lượng Việt Minh. Sau ba tháng bị giam giữ và trục xuất về Hà Nội, ngài không từ bỏ sứ mệnh của mình mà trở lại Sapa vào ngày 1 tháng 11 năm 1947.

Dù phải đối mặt với nguy cơ bị theo dõi và truy đuổi không ngừng, ngài vẫn kiên trì tiếp tục chuyến hành trình truyền giáo, thăm viếng các bản làng H’Mông trong phạm vi 100 km vuông quanh thành phố Sapa.

Cái chết bi thương của Linh mục Idiart-Alhor tại Giáo xứ Sapa

Nhưng số phận oan nghiệt đã đeo bám Cha Idiart-Alhor. Vào sáng ngày 18 tháng 5 năm 1948, khi ngài đang chuẩn bị cử hành thánh lễ tại nhà thờ Sapa, những kẻ theo trào phúng chính trị đã ập vào, tàn nhẫn đánh đập và chặt đầu ngài, sau đó mang xác về rừng xa sau nhà thờ.

Một tuần sau đó, người dân địa phương đã tìm thấy thủ cấp của Cha và hối hả đưa ngài về chôn cất bên cạnh hang đá Đức Mẹ – nơi ngài an nghỉ cùng với Đức Giáo Mục Tiên Khởi của Giáo phận Hưng Hóa, Đức Cha Paul Ramond.

Cái chết bi thương của Cha Idiart-Alhor như một dấu chấm hết cho một thời kỳ hào hùng của đức tin Công giáo tại Sapa. Sau đó, nhà thờ trở nên trống rỗng, cộng đồng tín hữu bị buộc phải phân tán khắp nơi, sống trong im lặng giữa bóng tối của sự áp bức.

Cho đến năm 1995, sau gần nửa thế kỷ, Nhà thờ Sapa mới được trả lại cho người Công Giáo, tiếng chuông đồng lại vang lên, báo hiệu một khởi đầu mới, khơi dậy niềm tin đã ngủ quên của người dân.

Sapa không chỉ là thiên đường của những cảnh sắc thiên nhiên hữu tình mà còn là nơi lưu giữ ký ức của những con người hi sinh vì niềm tin. Câu chuyện của Cha Idiart-Alhor, vị linh mục dũng cảm và kiên định, như một biểu tượng sống động cho lòng yêu nước, cho khát khao tự do và cho sức mạnh của đức tin trong cuộc sống.

Hôm nay, khi đứng trước ngôi thánh đường cổ kính, du khách không chỉ ngắm nhìn kiến trúc độc đáo, mà còn cảm nhận được hơi thở của lịch sử, của những tấm lòng hiền hòa và những giọt nước mắt đã rơi, như lời nhắc nhở về một quá khứ không thể nào phai mờ.

—
VÀI NÉT VỀ GIÁO XỨ SAPA
(Cập nhật 2010)

1. Vị trí địa lý

Giáo xứ Sapa thuộc giáo phận Hưng Hoá, nằm tại thị trấn Sapa, huyện Sapa, tỉnh Lào Cai, phía Tây-Bắc Việt Nam, cách Hà Nội khoảng 400 km, cách Toà Giám Mục giáo phận Hưng Hoá khoảng 360 km. Đây là một trong những giáo xứ xa nhất của giáo phận Hưng Hoá mà hầu hết giáo dân là đồng bào dân tộc H’mông.

Địa danh Sapa là một điểm du lịch nổi tiếng của Việt Nam, nơi có những nét đặc trưng về khí hậu, về cảnh vật thiên nhiên, về văn hoá các dân tộc thiểu số… Vì vậy nơi đây thường có nhiều du khách viếng thăm.

2. Lược sử

– Giáo xứ Sapa được thành lập vào năm 1902 do các cha thuộc Hội Thừa Sai Paris (Missionnaires Etrangers de Paris- MEP.), dưới thời Đức Cha Phaolô Lộc (Paul Ramond).

– Kể từ khi thành lập, Sapa luôn có các linh mục ở tại giáo xứ để phục vụ bà con giáo dân. Năm 1926, giáo xứ đã xây dựng được một ngôi nhà thờ và nhà xứ. Năm 1948, cha Ydiart Alhor Jean là linh mục chính xứ cuối cùng thuộc M.E.P. đã bị sát hại. Những năm sau đó dân chúng phải đi sơ tán vì chiến tranh, nên giáo xứ hầu như không còn sinh hoạt gì; nhà thờ, nhà xứ bỏ không, vì vậy một số người dân sau khi sơ tán trở về đã tới ở trong nhà xứ và dựng thêm nhà trong khuôn viên đất đai nhà thờ; tới nay những hộ gia đình này vẫn chưa trả lại đất cho nhà thờ.

– Vào năm 1995, chính quyền địa phương đã cho phép sửa chữa nhà thờ, nhà xứ và giáo xứ tiếp tục sinh hoạt trở lại. Cùng trong thời gian này, hai họ đạo Hầu Thào và Lao Chải (đây là hai họ đạo người dân tộc H’mông, được thành lập vào năm 1927) cũng được tái lập và sinh hoạt trở lại. Tuy nhiên chỉ những dịp lễ trọng trong năm mới có linh mục đến dâng lễ và cử hành các bí tích phục vụ cộng đoàn.

– Từ năm 2004 đến 2006, giáo xứ có Thánh Lễ mỗi Chúa nhật do cha Gioan Nguyễn Huy Tụng từ Lào Cai tới phục vụ.

– Kể từ tháng 5 năm 2006, Sapa chính thức có linh mục quản nhiệm và thường trú tại giáo xứ sau gần 60 năm không có cha xứ.

– Một số các linh mục đã từng phục vụ tại giáo xứ Sapa: Cha Vị (Pháp), Cha Ydiart Alhor Jean Thịnh (Pháp), Cha Báu (Pháp), Cha Nghĩa, Cha Đối, Cha Ngọc, Cha Phanxicô Xaviê Trần Ngọc Khiết, Cha Gioan Vũ Tất và Cha Gioan Nguyễn Huy Tụng …

3. Tình hình giáo xứ hiện nay

– Về cơ sở vật chất, ngoài khuôn viên nhà thờ chính xứ Sapa, tại Hầu Thào (cách nhà xứ 8 km) nhà thờ đang được xây dựng, tại Lao Chải (cách nhà xứ 10 km) có nhà nguyện bằng gỗ được làm từ năm 1995, tại Thôn Lý (cách Sapa 5 km, là họ đạo mới được thành lập từ năm 2010) chưa có nơi cầu nguyện…

– Hiện nay giáo xứ Sapa gồm có 2300 giáo dân, trong đó gần 300 người thuộc giáo họ sở tại Sapa là người Kinh, còn lại gần 800 người thuộc giáo họ Hầu Thào, hơn 700 người thuộc giáo họ Lao Chải và khoảng 500 người thuộc giáo họ Thôn Lý đều là người dân tộc H’mông. Hằng năm số tân tòng khoảng 30 người. Giáo lý viên trong toàn giáo xứ là 25 người. Hiện tại chưa có dòng tu nào hoạt động trên địa bàn giáo xứ.

– Vì nhiều chục năm giáo xứ không sinh hoạt tôn giáo cũng như không có linh mục thường trực tại giáo xứ để hướng dẫn đời sống tâm linh cho bà con giáo dân, cho nên hiện nay mọi sinh hoạt của giáo xứ hầu như mới bắt đầu. Sự hiểu biết về giáo lý đức tin chưa sâu sắc vì không được học hỏi, cho nên đời sống đạo còn nhiều yếu kém. Đối với đồng bào dân tộc H’mông, chiếm tới gần 90% số giáo dân của giáo xứ, mà đa số không biết chữ, cho nên vấn đề mục vụ cho họ còn gặp rất nhiều khó khăn.

4. Hướng tương lai

– Xây dựng cộng đoàn giáo xứ : quan tâm phát triển và xây dựng cộng đoàn giáo xứ theo phương hướng chung của giáo phận đã đề ra, để trở thành một cộng đoàn đức tin, phượng tự, bác ái, tất cả nhằm mục tiêu truyền giáo. Cụ thể là đào tạo thêm giáo lý viên và quan tâm giúp đỡ họ để họ nhiệt tình trong công việc dạy giáo lý cho các em; gây dựng và đào tạo thành phần ca đoàn nhằm phục vụ thánh lễ cũng như các buổi cầu nguyện; cổ vũ tinh thần sống bác ái yêu thương, thể hiện qua đời sống hằng ngày để làm gương sáng cho tha nhân, nhất là quan tâm tới người nghèo và những người khuyết tật trong giáo xứ.

– Phát triển đời sống văn hoá: kêu gọi các bậc phụ huynh cho con em đi học văn hoá và có những việc làm cụ thể như: lập quỹ khuyến học để cấp học phí cũng như phát phần thưởng cho học sinh; giúp đỡ tiền ăn, học phí, nơi nghỉ nội trú cho con em đồng bào dân tộc H’mông. Chính những em được đi học này sẽ là những người tông đồ trong tương lai để góp phần xây dựng giáo xứ.

– Xây dựng cơ sở vật chất: vì đã được xây dựng từ hơn 80 năm nay, và có một khoảng thời gian dài không được gìn giữ, bảo dưỡng, cho nên cơ sở vật chất của giáo xứ hiện nay đã xuống cấp trầm trọng; mặt khác, hơn 1/3 diện tích khuôn viên nhà thờ (trong tổng số gần 6.400 m2) do một số gia đình chiếm dụng nhưng chưa trả lại, do vậy công việc ưu tiên hàng đầu của giáo xứ hiện nay là tìm kinh phí để đền bù và hỗ trợ cho các gia đình này di chuyển ra khỏi khu vực đất của nhà thờ, để thuận lợi cho việc quy hoạch và xây dựng lại khuôn viên nhà thờ, nhà xứ. Khi đã tạm thời ổn định được cơ sở vật chất tại nhà thờ chính xứ, sẽ tiếp tục nâng cấp, xây dựng cơ sở tại các họ đạo cho anh em dân tộc H’mông.

5. Kêu gọi tình liên đới, hiệp thông và hỗ trợ về tài chính

Với hiện trạng của giáo xứ Sapa như đã trình bày, chúng con nhận thấy có rất nhiều công việc phải làm. Tuy nhiên để thực hiện được những công việc này, chúng con rất cần đến sự hỗ trợ của giáo phận, của quý cha, quý tu sỹ và toàn thể cộng đoàn Dân Chúa mọi nơi. Sự hỗ trợ này không những chỉ bằng lời cầu nguyện, bằng sự hiệp thông liên đới trong tinh thần, mà còn bằng việc hỗ trợ tài chính, cũng như phương hướng xây dựng và phát triển, để giáo xứ chúng con mau chóng được hồi phục, trở nên một trung tâm mục vụ và loan báo Tin Mừng./.

CGVST.COM