Đức Giáo Hoàng Phanxicô, người kế vị Thánh Phêrô từ năm 2013, đã trở thành biểu tượng của lòng thương xót và sự đổi mới trong Giáo hội Công giáo.
Với cung cách lãnh đạo gần gũi, trái tim rộng mở dành cho người nghèo và những cải cách mang tính đột phá, Ngài đã chạm đến tâm hồn của hàng triệu tín hữu trên toàn thế giới, không phân biệt biên giới hay tầng lớp xã hội.
Tuy nhiên, khi Ngài được Chúa gọi về(giả định trong tương lai), một cuộc thảo luận sâu rộng đã nảy sinh trong lòng Giáo hội: liệu Đức Phanxicô có thực sự hội đủ các yếu tố để được tuyên thánh? Đây không chỉ là câu hỏi về một con người, mà còn là câu hỏi về định hướng, linh đạo và sứ mạng của Giáo hội trong thời đại hôm nay.
Đức Giáo Hoàng Phanxicô: Một Cuộc Đời Dành Cho Lòng Thương Xót
Đức Giáo Hoàng Phanxicô, tên khai sinh là Jorge Mario Bergoglio, được tuyển chọn vào ngôi vị kế vị Thánh Phêrô vào năm 2013, trở thành vị Giáo hoàng đầu tiên xuất thân từ châu Mỹ Latinh và thuộc Dòng Tên. Ngay từ những ngày đầu tiên của triều đại, Ngài đã chinh phục trái tim hàng triệu tín hữu trên khắp thế giới bằng phong thái khiêm nhu, lối sống giản dị, cùng một tấm lòng đặc biệt dành cho những người nghèo, người bị gạt ra bên lề xã hội.
Ngài từ chối sống trong các dinh thự nguy nga của Vatican, chọn cư ngụ tại Nhà Thánh Marta; từ chối giày đỏ truyền thống, chọn đôi giày đen cũ; và luôn tìm đến những nơi bị bỏ quên: nhà tù, trại tị nạn, khu ổ chuột, bệnh viện dành cho người vô gia cư. Đức Giáo Hoàng Phanxicô không chỉ nói về lòng thương xót, Ngài sống và hiện thân cho lòng thương xót ấy. Đó là dấu ấn lớn nhất, xuyên suốt sứ vụ mục tử toàn cầu của Ngài.
Trong suốt triều đại, Đức Thánh Cha đã để lại nhiều thông điệp mang tính định hướng sâu sắc cho Giáo hội và nhân loại. Thông điệp Laudato Si’ kêu gọi bảo vệ “ngôi nhà chung” – trái đất – đã trở thành bản văn then chốt trong giáo huấn Công giáo về sinh thái học toàn diện.
Thông điệp Fratelli Tutti thúc đẩy tình huynh đệ toàn cầu và đối thoại giữa các tôn giáo, là một lời mời gọi khẩn thiết giữa thế giới bị chia rẽ bởi xung đột và ích kỷ. Những tài liệu này không chỉ là văn kiện, mà còn là chứng từ sống động cho tầm nhìn mục vụ của một vị Giáo hoàng đặt con người và phẩm giá nhân vị làm trung tâm.
Theo thống kê từ Phòng Báo chí Tòa Thánh, trong vòng hơn một thập niên trị vì, Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã phong thánh cho hàng trăm vị, trong đó có những vị tử đạo vô danh tại châu Phi, những nhà truyền giáo âm thầm tại châu Á, và cả những chứng nhân đức tin giữa lòng thế giới hiện đại như Thánh Gioan Henry Newman hay Thánh Charles de Foucauld.
Nhiều người nhận thấy nơi Ngài một cảm thức thần học và mục vụ sâu sắc: tôn vinh các vị thánh như tấm gương sống động cho đời sống đức tin giữa thời đại nhiễu nhương.
Chính vì thế, trong những ngày tháng sau khi Đức Giáo Hoàng Phanxicô qua đời (giả định trong ngữ cảnh bài viết), không ít tiếng nói trong Giáo hội và giữa các tín hữu đã cất lên câu hỏi: Liệu chính Ngài – người đã dâng cả đời mình cho lòng thương xót, cho người nghèo, cho việc canh tân Hội Thánh – có xứng đáng được tuyên phong là một vị thánh không?
Tuy nhiên, cũng như bất kỳ nhân vật lớn nào trong lịch sử Giáo hội, di sản mà Đức Giáo Hoàng Phanxicô để lại không tránh khỏi những tranh luận. Những cải cách sâu rộng mà Ngài thực hiện đối với Giáo triều Rôma, cùng các quan điểm mục vụ “mở rộng vòng tay” đối với những người từng bị loại trừ khỏi Giáo hội – chẳng hạn người ly hôn tái hôn, người đồng tính, người vô thần thiện chí – đã gây ra sự chia rẽ trong nội bộ một số nhóm bảo thủ.
Ngài bị chỉ trích vì phá vỡ các truyền thống được cho là “không thể thay đổi”; đồng thời cũng bị cho là “chưa đi đủ xa” trong mắt những người cấp tiến. Một số giáo sĩ cho rằng các cải tổ của Ngài làm xói mòn tính nhất quán thần học, trong khi số khác lại nhìn nhận đây là một cuộc “canh tân cần thiết để giữ Giáo hội sống động giữa lòng thế giới hôm nay”.
Dẫu vậy, không thể phủ nhận một điều: Đức Phanxicô đã thay đổi diện mạo của triều đại Giáo hoàng theo cách chưa từng có. Ngài không mưu cầu vinh danh, cũng không cần sự đồng thuận tuyệt đối, mà chỉ mong Giáo hội “đi ra” – đến với người nghèo, người lạc lối, người ngoài lề – như chính Chúa Giêsu đã từng. Và chính điều này đã làm nên tính cách ngôn sứ trong cuộc đời và sứ vụ của Ngài.
Liệu như thế có đủ để được tuyên thánh? Đó không phải là câu hỏi con người có thể tự quyết định. Đó là một tiến trình được hướng dẫn bởi Chúa Thánh Thần, được xét đoán qua lăng kính đức tin, và được xác nhận bởi các dấu chỉ siêu nhiên – như các phép lạ – mà Thiên Chúa có thể ban để chứng thực sự thánh thiện của một người tôi tớ trung thành.
Quy Trình Phong Thánh Của Giáo Hội Công Giáo
Trước khi đi sâu vào những quan điểm trái chiều liên quan đến khả năng phong thánh cho Đức Giáo hoàng Phanxicô, cần thiết phải hiểu rõ về quy trình phong thánh trong Giáo hội Công giáo — một tiến trình lâu dài, nghiêm ngặt và mang tính phân định thiêng liêng cao độ.
Việc tuyên thánh không phải là sự tôn vinh đơn thuần, mà là một hành vi long trọng của Giáo hội hoàn vũ nhằm tuyên bố rằng một người đã sống trọn vẹn đời sống đức tin và hiện đang được hưởng vinh phúc Thiên đàng, trở thành gương mẫu và lời chuyển cầu cho các tín hữu.
Toàn bộ quy trình phong thánh thường gồm bốn giai đoạn chính:
– Điều tra sơ bộ: Ít nhất 5 năm sau khi người qua đời (trừ khi có sự chuẩn chước đặc biệt của Giáo hoàng, như trường hợp Thánh Gioan Phaolô II), Giáo phận nơi đương sự từng sống sẽ mở hồ sơ điều tra về đời sống và nhân đức của người đó. Các chứng từ, văn bản, thư từ và lời kể nhân chứng được thu thập một cách hệ thống.
– Công nhận là “Đấng Đáng Kính” (Venerable): Nếu bộ hồ sơ được thẩm định là đáng tin cậy, Đức Thánh Cha sẽ công nhận rằng người ấy đã sống các nhân đức đối thần, đối nhân và nhân bản một cách anh hùng. Từ thời điểm này, người đó được gọi là “Đấng Đáng Kính”.
– Tuyên Chân Phước (Beatification): Để tiến đến giai đoạn này, cần có ít nhất một phép lạ được chứng minh là nhờ lời chuyển cầu của Đấng Đáng Kính. Phép lạ này, thường là một ca chữa lành y học không thể giải thích, sẽ được các ủy ban y tế, thần học và giáo luật độc lập xác minh. Sau khi phép lạ được chuẩn nhận, Đức Thánh Cha sẽ tuyên phong người ấy là Chân Phước, cho phép tôn kính công khai tại địa phương hoặc dòng tu liên quan.
– Tuyên Thánh (Canonization): Cần có thêm một phép lạ thứ hai, xảy ra sau khi người đó được tuyên Chân Phước, để được chính thức phong thánh và tôn kính toàn cầu. Một khi được phong thánh, người đó được Giáo hội tuyên bố là mẫu gương thánh thiện cho mọi tín hữu và có thể được kính nhớ trong phụng vụ trên toàn thế giới.
Tính đến thời điểm giả định hiện tại, chưa có thông báo chính thức nào từ Vatican cho thấy tiến trình phong thánh dành cho Đức Giáo hoàng Phanxicô đã được khởi động. Tuy nhiên, sự ra đi của Ngài — một nhân vật gây ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống Giáo hội và thế giới đương đại — đã ngay lập tức khơi dậy những thảo luận sôi nổi trong lòng cộng đồng Công giáo toàn cầu.
Từ Roma đến Buenos Aires, từ châu Âu đến châu Á, người tín hữu bắt đầu chia thành hai luồng ý kiến rõ rệt: một bên thúc giục Giáo hội sớm mở hồ sơ phong thánh cho Ngài như một hành động đáp lại lòng yêu mến và chứng tá thánh thiện rõ ràng; bên còn lại kêu gọi sự thận trọng, nhấn mạnh rằng cần thêm thời gian để nhìn nhận toàn diện triều đại và ảnh hưởng của Đức Giáo hoàng Phanxicô, trong bối cảnh Giáo hội đang trải qua nhiều biến chuyển lớn.
Phe Ủng Hộ: Đức Francis Là Hiện Thân Sự Của Thánh Thiện
Những người ủng hộ việc phong thánh cho Đức Giáo hoàng Phanxicô lập luận rằng cuộc đời và sứ vụ của Ngài đã trở thành một minh chứng sống động cho các giá trị cốt lõi của Tin Mừng, thể hiện nơi lòng thương xót, sự khiêm nhường và tình yêu dành cho những người bé mọn. Với họ, Đức Phanxicô không chỉ là một vị Giáo hoàng, mà còn là biểu tượng sống động của sự thánh thiện giữa lòng thế giới đầy biến động.
– Gần gũi với người nghèo: Trong suốt triều đại giáo hoàng của mình, Ngài không ngừng dấn thân vào các biên cương của xã hội — thăm viếng khu ổ chuột, vào thăm các trại tù, đến tận giường bệnh của những người hấp hối — như một dấu chỉ cụ thể của Đức Kitô sống động nơi người đau khổ.
– Thông điệp hòa bình: Đức Phanxicô là tiếng nói không mệt mỏi kêu gọi chấm dứt chiến tranh, lên án bạo lực và cổ võ con đường đối thoại, tha thứ và hòa giải giữa các dân tộc. Từ Trung Đông đến Châu Phi, từ Ukraina đến Myanmar, tiếng nói của Ngài luôn vang vọng như lời mời gọi thế giới hãy lựa chọn tình thương thay vì hận thù.
– Cải cách Giáo hội: Không chỉ hướng đến người ngoài lề, Ngài còn mạnh dạn đối diện với những khủng hoảng nội tại của Giáo hội, từ việc làm trong sạch Giáo triều Rôma, cải cách tài chính Vatican, đến việc mạnh mẽ lên án các vụ lạm dụng và thúc đẩy tinh thần minh bạch, trách nhiệm.
Một tín hữu từ Việt Nam chia sẻ trên trang chính thức của Hội đồng Giám mục Việt Nam: “Đức Giáo hoàng Phanxicô là vị Giáo hoàng của lòng người. Ngài đã mang lại hy vọng cho những ai bị lãng quên.” Đối với nhiều tín hữu trên toàn cầu, những dấu ấn ấy không chỉ là những hành động mục vụ thường nhật, mà là dấu chỉ rõ ràng của một tâm hồn thánh thiện — một cuộc đời hiến dâng trọn vẹn cho Thiên Chúa và cho Dân Ngài.
Họ tin rằng, cho dù có hay không phép lạ được công nhận, thì sự hiện diện của Đức Phanxicô trong lịch sử Giáo hội đã là một minh chứng sáng ngời của niềm tin sống động và lòng thương xót vô biên, xứng đáng được Giáo hội suy tôn trong hàng ngũ các thánh.
Phe Phản Đối: Những Quyết Định Gây Tranh Cãi
Dù được yêu mến bởi đông đảo tín hữu trên toàn thế giới nhờ đời sống khiêm nhường, lòng thương xót và sự gần gũi với người nghèo, Đức Giáo hoàng Phanxicô cũng không tránh khỏi những chỉ trích từ một số thành phần trong Giáo hội. Những người bày tỏ sự dè dặt hoặc phản đối việc phong thánh cho Ngài đưa ra ba lập luận chính:
– Cải cách gây tranh cãi: Việc tái cấu trúc Giáo triều Rôma, tinh giản cơ cấu quyền lực và thúc đẩy một viễn tượng mục vụ cởi mở hơn đối với các vấn đề như tái hôn sau ly dị hay mục vụ dành cho người đồng tính, được một số giáo sĩ và tín hữu truyền thống đánh giá là đi ngược với các nguyên tắc giáo lý đã có từ lâu đời.
– Chưa đủ thời gian để phân định: Một số tiếng nói thận trọng trong Giáo hội cho rằng cần có một khoảng thời gian đủ dài để toàn thể Dân Chúa có thể đánh giá một cách toàn diện và khách quan về di sản thiêng liêng, mục vụ và giáo huấn của Đức Giáo hoàng Phanxicô, thay vì tiến hành phong thánh quá sớm khi mọi cảm xúc vẫn còn đang hiện hữu.
– Lo ngại về sự phân cực nội bộ: Không ít vị giám mục và hồng y bày tỏ lo ngại rằng việc đẩy nhanh tiến trình phong thánh trong bối cảnh hiện tại có thể làm gia tăng thêm sự chia rẽ giữa các khuynh hướng thần học và mục vụ đang hiện diện trong Giáo hội, đặc biệt là giữa nhóm theo hướng cải cách và nhóm trung thành tuyệt đối với truyền thống.
Một bài viết trên Vatican News từng đề cập đến những bất đồng sâu sắc giữa một số vị lãnh đạo Giáo hội trong việc đánh giá triều đại của Đức Giáo hoàng Phanxicô. Điều này cho thấy cuộc tranh luận về tiến trình phong thánh không đơn thuần là vấn đề mang tính cá nhân, mà còn phản ánh cuộc giằng co nội tại về định hướng tương lai của Giáo hội hoàn vũ trong thế kỷ XXI.
Phép Lạ: Yếu Tố Quyết Định Trong Quy Trình Phong Thánh
Một trong những tiêu chí mang tính quyết định trong tiến trình phong thánh của Giáo hội Công giáo là việc xác nhận các phép lạ — thường là những trường hợp chữa lành không thể giải thích được bằng khoa học — xảy ra sau khi người được đề nghị phong thánh qua đời. Thông thường, ít nhất hai phép lạ đã được Giáo hội công nhận là cần thiết để tiến đến việc tuyên thánh.
Hiện nay, chưa có báo cáo chính thức nào về phép lạ được công nhận liên quan đến Đức Giáo hoàng Phanxicô. Tuy nhiên, nhiều tín hữu bày tỏ niềm hy vọng rằng những dấu chỉ thiêng liêng sẽ sớm xuất hiện — đặc biệt là trong bối cảnh ngày càng có nhiều người cầu nguyện với lòng tín thác qua sự chuyển cầu của Ngài.
Chính những phép lạ ấy, nếu được xác minh theo quy trình nghiêm ngặt của Bộ Phong Thánh và qua sự phân định cẩn trọng của các chuyên gia y tế, thần học và giáo luật, sẽ trở thành yếu tố then chốt giúp thúc đẩy tiến trình tuyên phong hiển thánh dành cho vị Giáo hoàng từng được coi là hình ảnh sống động của lòng thương xót Chúa giữa thế giới hôm nay.
Ý Nghĩa Của Việc Phong Thánh Trong Thời Đại Hiện Đại
Việc phong thánh không chỉ là một tiến trình nhằm nhìn nhận các nhân đức anh hùng và đặc sủng thiêng liêng nơi một con người, mà còn là cách Giáo hội cất lên tiếng nói thiêng liêng gửi đến toàn thể Dân Chúa.
Trong bối cảnh hiện nay, khi Giáo hội Công giáo đang đối diện với nhiều thách thức — từ sự suy giảm số lượng tín hữu tại một số vùng, các tai tiếng gây tổn thương cộng đoàn, cho đến sự cạnh tranh ngày càng mạnh mẽ từ các trào lưu thế tục và tôn giáo khác — thì việc phong thánh cho một nhân vật như Đức Giáo hoàng Phanxicô không chỉ mang ý nghĩa thiêng liêng, mà còn là một thông điệp sống động khơi dậy niềm hy vọng, củng cố đức tin và truyền cảm hứng cho các thế hệ tín hữu.
Tuy nhiên, nếu tiến trình này không được thực hiện với sự cẩn trọng, phân định và khôn ngoan mục vụ, nó có thể vô tình làm dấy lên những luồng ý kiến trái chiều trong nội bộ Giáo hội, đặc biệt là giữa các nhóm có cách hiểu khác nhau về vai trò, di sản và ảnh hưởng của vị giáo hoàng đương thời.
Một Di Sản Đầy Tranh Cãi Nhưng Ý Nghĩa
Cuộc tranh luận xoay quanh việc phong thánh cho Đức Giáo hoàng Phanxicô cho thấy sự phong phú và đa dạng trong quan điểm của cộng đồng Công giáo toàn cầu. Dù được đông đảo tín hữu yêu mến bởi đời sống khiêm nhường, lòng thương xót và sự gần gũi với người nghèo, Ngài cũng không tránh khỏi những ý kiến trái chiều liên quan đến các quyết định cải tổ và định hướng mục vụ của triều đại giáo hoàng mình.
Việc Ngài có được phong hiển thánh hay không còn tùy thuộc vào tiến trình phân định của Giáo hội và những dấu chỉ phép lạ trong tương lai. Tuy nhiên, bất kể kết quả ra sao, Đức Giáo hoàng Phanxicô chắc chắn sẽ được ghi nhớ như vị Giáo hoàng đã để lại dấu ấn sâu đậm, góp phần canh tân Giáo hội và chạm đến trái tim của hàng triệu tín hữu trên khắp thế giới.
