Câu chuyện cảm động về thầy Hoàng Xuân Việt – một tu sĩ Công giáo đã từ bỏ thiên chức linh mục chỉ vài ngày trước lễ thụ phong, để theo đuổi con đường học thuật và trở thành một học giả lừng danh. Quyết định đơn độc, dằn vặt giữa ơn gọi và chữ nghĩa ấy không chỉ thay đổi số phận của một con người, mà còn mang lại cho xã hội Việt Nam gần 300 đầu sách giá trị về đạo đức, triết học và nhân sinh. Một lựa chọn khó khăn, nhưng có lẽ cũng là một phần của thánh ý nhiệm mầu.
Kính thưa Cộng đoàn,
Để Giáo hội Công giáo có được một mầm ơn gọi, trước hết là do ơn Chúa, sau nữa là nhờ vào sự hy sinh âm thầm, cầu nguyện bền bỉ của gia đình và bạn bè.
Ơn gọi linh mục là kết quả của một hành trình khổ luyện gian truân, không chỉ về thể lý mà còn là hành trình trưởng thành trong đức tin.
Tuy nhiên, đã có trường hợp một thầy dòng, chỉ cách ngày thụ phong linh mục vài ngày, đã quyết định xin rút lui.
Điều đáng chú ý là lý do không đến từ các cuộc điều tra chuẩn bị cho việc phong chức, mà hoàn toàn xuất phát từ nội tâm của thầy. Thật đáng tiếc, nhưng chính Thiên Chúa đã để thầy tự do chọn lựa một hướng đi khác.
Thưa Cộng đoàn,
Quyết định từ bỏ chén thánh để chuyên tâm viết sách – như trường hợp của học giả Hoàng Xuân Việt – là một sự chọn lựa khó khăn, được đưa ra trong nỗi cô đơn, trăn trở, giằng xé suốt ba ngày ba đêm.
Nhưng nếu không có quyết định ấy, lịch sử văn hóa Việt Nam sẽ thiếu đi một học giả Công giáo lỗi lạc – Hoàng Xuân Việt – người đã được trân trọng và ngưỡng mộ trên văn đàn nước nhà.
Có thể nói, sự kiện này cũng là một phần trong thánh ý nhiệm mầu của Thiên Chúa.
Thầy Hoàng Xuân Việt, tên thật là Nguyễn Tùng Nhân, sinh năm 1928 tại Vĩnh Thành, Bến Tre. Ngay từ năm 18 tuổi, thầy đã bắt đầu sự nghiệp viết sách.
Năm 2014, thầy được Chúa gọi về ở tuổi 84 tại tư gia trên đường Bành Văn Trân, phường 7, quận Tân Bình, TP. Hồ Chí Minh.
Thầy từng tốt nghiệp cao học tại Đại Chủng viện Xuân Bích (St. Joseph) và Đại học St. Sulpice. Di sản tri thức mà thầy để lại thật đồ sộ, gần 300 đầu sách thuộc các lĩnh vực như ngôn ngữ, thần học, lịch sử, triết học, kỹ năng sống…
Một số tác phẩm tiêu biểu có thể kể đến như: “Tìm hiểu Lịch sử chữ Quốc ngữ” (NXB Văn hóa Thông tin, 2007), “Lịch sử Triết học Phương Đông” và “Phương Tây” (NXB Khai Trí, 1975), “Bách khoa Danh ngôn – Từ điển Văn minh Nhân loại” (NXB TP. HCM, 1992).
Cùng với Nguyễn Hiến Lê và Nguyễn Duy Cần, thầy được xem là một trong ba cây bút hàng đầu trong thể loại sách học làm người, rèn luyện bản thân và giao tiếp xã hội.
Vâng, thưa Cộng đoàn,
Báo chí thường chỉ nhắc đến thầy với tư cách một học giả nổi tiếng. Nhưng qua bài viết này, chúng ta biết được một góc khác ít người hay – đó là quá khứ của thầy như một tu sĩ, một phó tế, suýt trở thành linh mục.
Thầy đã từng tu học tại Đại Chủng viện Xuân Bích ở Huế, giữ vai trò Trưởng ban Thần học. Phó trưởng ban khi ấy chính là người sau này trở thành Đức Giám mục Bartôlômêô Nguyễn Sơn Lâm, nguyên Giám mục Đà Lạt và Thanh Hóa.
Khi ấy, thầy Nguyễn Tùng Nhân (Hoàng Xuân Việt) mới 27 tuổi, đã có vài đầu sách xuất bản, được chọn để chuẩn bị chịu chức linh mục.
Chỉ vài ngày trước ngày trọng đại ấy, bề trên chủng viện đã mời thầy lên và đưa ra bản thảo một cuốn sách thầy sắp xuất bản. Vị bề trên nói: “Theo tôi, thầy không nên xuất bản cuốn sách này vì nội dung không phù hợp với sứ vụ linh mục mà thầy sắp lãnh nhận. Tôi cho thầy ba ngày để suy nghĩ.”
Sau ba ngày giằng co trong tâm hồn, thầy trở lại gặp vị bề trên và trả lời: “Thưa cha, con chọn sách.” Vị bề trên chỉ đáp nhẹ: “Từ hôm nay, chúng tôi không còn trách nhiệm với thầy nữa. Thầy ra về bình an.”
Đây là một cú sốc lớn đối với một phó tế đang đứng trước ngưỡng cửa linh mục, nhất là khi gia đình, dòng họ và cả giáo xứ ở quê nhà đã chuẩn bị cho lễ vinh quy bái tổ.
Thầy chỉ kịp báo tin về hủy lễ mở tay rồi vào nằm bệnh viện Saint Paul suốt ba ngày ba đêm, không tiếp xúc với bất kỳ ai.
Sau biến cố ấy, thầy bình tâm lại, bắt đầu dấn thân vào con đường học thuật. Những cuốn sách đầu tay của thầy khi còn ở chủng viện đã xoay quanh chủ đề nhân bản như “Đức tự chủ”, “Ngón nghề để luyện tâm”, “Đức điềm tĩnh”…
Trong bảy năm tu học tại đại chủng viện, thầy đã xuất bản được 9 đầu sách. Sau khi rời đời tu, thầy càng chuyên chú hơn vào việc giảng dạy, truyền cảm hứng sống đẹp cho cộng đồng.
Thầy từng làm Hiệu trưởng Trường Nhân Xã, chuyên dạy kỹ năng sống từ năm 1966 đến 1975. Sau 1975, khi hoàn cảnh xã hội thay đổi, thầy chủ yếu viết sách và dạy tại một số lớp nhỏ.
Đến năm 1990, thầy bắt đầu trở lại mạnh mẽ với các hoạt động học thuật, trong đó nổi bật là việc mở Trường Hán Nôm Nguyễn Trãi ngay tại tư gia (năm 1997), nơi thầy làm hiệu trưởng.
Ngoài dạy Hán Nôm, thầy còn mở nhiều lớp Hùng biện, thu hút đông đảo học viên, cả nam lẫn nữ, nhiều người trong số đó là trí thức, bác sĩ, kỹ sư, luật sư, tu sĩ thuộc các tôn giáo khác nhau.
Nhiều dòng tu, chùa chiền, thánh thất cũng từng mời thầy đến giảng dạy. Giọng thầy sang sảng, nhiều buổi giảng đông nghẹt hội trường dù không có micro hay điện.
Về đời sống riêng tư, không rõ thầy có lập gia đình sau khi rời dòng hay không. Ai biết thêm có thể bổ sung qua phần bình luận. Tác giả bài viết – Tiến sĩ Phạm Thanh Duy (Trường Đại học KHXH&NV TP.HCM) – đã tổng hợp và chia sẻ lại câu chuyện quý báu này.
Vâng, thưa Cộng đoàn,
Qua hành trình đời thầy Hoàng Xuân Việt, chúng ta thấy được sự tự do chọn lựa của con người trong bàn tay quan phòng của Thiên Chúa. Những tưởng thầy sẽ là một linh mục, nhưng cuối cùng, Chúa lại dùng thầy để phục vụ nhân loại qua con đường tri thức.
Câu chuyện cũng cho thấy chất lượng đào tạo nhân bản sâu sắc của các đại chủng viện Công giáo – cái nôi sản sinh ra không chỉ các linh mục mà còn là những trí thức lớn, những người góp phần vào sự phát triển văn minh nhân loại. Amen!
Câu chuyện về thầy Hoàng Xuân Việt không chỉ là hành trình của một tu sĩ đã từ bỏ con đường linh mục mà còn là minh chứng sống động cho một ơn gọi khác – ơn gọi của tri thức, phục vụ nhân loại qua con chữ, qua những bài giảng và tâm huyết đào tạo con người.
Trong sự thinh lặng và lựa chọn đầy đau đớn, Thiên Chúa đã dẫn lối cho thầy bước vào một sứ mạng không kém phần thiêng liêng: trở thành ánh sáng giữa đời thường, gieo hạt giống nhân cách và văn hóa vào tâm hồn biết bao thế hệ.
Chính từ quyết định “chọn sách thay vì chén thánh” ấy, một học giả lớn của Giáo hội và dân tộc Việt Nam đã được hình thành – như một phần trong kế hoạch mầu nhiệm của Thiên Chúa. Và điều đó, lẽ nào không phải là một phép lạ thầm lặng nhưng vĩ đại?
CGVST.COM // Tổng hợp
