Công Giáo Và Sự Thật
|
22/01/2025 | 
Vì sao việc bổ nhiệm một phụ nữ đứng đầu một Bộ tại Vatican lại gây ra tranh cãi
Đầu tháng 1 -2025, Sơ Simona Brambilla thay thế Hồng y Joao Braz de Aviz (đứng phía sau) đứng đầu Bộ Đời sống Thánh hiến | © Vatican Media / AP
cath.ch, I.Media, 2025-01-09
Việc bổ nhiệm một phụ nữ, Nữ tu Simona Brambilla làm Bộ trưởng Bộ Đời sống Thánh hiến và Đời sống Tông đồ là điều chưa từng có trong lịch sử Giáo hội La-mã. Điều này đặt ra vấn đề về vị trí “quyền lực quản lý” với người không được thụ phong.
Thay thế Hồng y Joao Braz de Aviz, Sơ Brambilla, cựu Bề trên Dòng Nữ tu Truyền giáo Consolata là phụ nữ đầu tiên lãnh đạo một bộ của Giáo triều Rôma. Việc bổ nhiệm phụ nữ đứng đầu một Bộ đã được mong đợi từ lâu và được khả thi nhờ Đức Phanxicô ban hành Tông hiến Anh em hãy rao giảng Tin Mừng Praedicate Evangeliumvào tháng 6 năm 2022. Trong một phỏng vấn với một nhật báo Tây Ban Nha tháng 12 năm 2022, ngài tuyên bố, trong vòng hai năm sẽ bổ nhiệm một nữ giám mục.
Nữ tu Brambilla đang được giám hộ?
Ngoài việc bổ nhiệm Sơ Brambilla, việc bổ nhiệm Hồng y Angelo Fernandez Artime làm “bộ trưởng dưới quyền” của cùng một Bộ cũng gây ngạc nhiên, vì đây là một đổi mới. Linh mục chuyên gia giáo luật Patrick Valdrini giải thích: “Chức năng này cần được xác định. Về lý thuyết, Giám mục dưới quyền sẽ là người thay thế Giám mục khi Giám mục vắng mặt, nhưng khó có thể thấy điều này áp dụng như thế nào trong khuôn khổ của Bộ này. Trong trường hợp này, ngài là đại diện của tân Giám mục.
Câu hỏi chính không phải là Nữ tu Brambilla là phụ nữ, nhưng là một giáo dân
Chức vụ “phó” đã có trong Giáo triều: Hồng y Luis Antonio Tagle và Tổng giám mục Rino Fisichella là Tổng giám mục dưới quyền của Thánh bộ Truyền giáo do Đức Phanxicô đứng đầu chính thức. Trước đây, Đức Phanxicô cũng là người đứng đầu Thánh bộ Giáo lý Đức tin và giao phó nhiệm vụ lãnh đạo cơ quan này cho một giám mục có chức danh dưới quyền.
Trong trường hợp này, việc bổ nhiệm Hồng y Fernandez Artime làm phó Sơ Brambilla có thể xem là một dạng giám hộ cho nữ giám chức đầu tiên. Trả lời phỏng vấn hãng thông tấn AP, học giả Mỹ Natalia Imperatori-Lee chuyên về các vấn đề tôn giáo lên tiếng: “Thật nực cười khi nghĩ Nữ tu Brambilla cần sự giúp đỡ để lãnh đạo một cơ quan của Vatican.”
Ai có thể cai quản Giáo hội?
Theo chuyên gia giáo luật Valdrini, phân tích như vậy là sai. Đức Phanxicô bổ nhiệm Hồng y Fernandez Artime làm phó vì ngài giao cho Hồng y ký một số đạo luật quản trị cùng với Sơ Brambilla. Mục đích là để đảm bảo tính hợp lệ trong trường hợp người ký phải là giám mục. Linh mục Valdrini nhấn mạnh: “Vấn đề cốt lõi không phải là vấn đề phụ nữ, nhưng là vấn đề giáo dân. Kể từ Công đồng Vatican II, giáo luật điều 129§1 cho rằng ‘chỉ những ai đã nhận chức thánh’ (giám mục) mới có ‘quyền quản lý’ còn gọi là ‘quyền tài phán’, nhưng điều 129§2 bổ túc ‘giáo dân có thể hợp tác’ vào việc thực thi quyền này.”
Quyết định cuối cùng là của Giáo hoàng
Câu hỏi về bản chất sự hợp tác của giáo dân là trọng tâm của những cuộc tranh luận gay gắt trong Giáo hội. Một phía, đại diện cụ thể là Hồng y Marc Oullet, cựu Bộ trưởng Bộ Giám mục, bảo vệ quan điểm bất kỳ chức vụ nào trong chính quyền – đặc biệt là đứng đầu một Bộ – phải gắn liền với chức giám mục, vì thế một giáo dân không thể làm bộ trưởng. Phía kia là Hồng y Gianfranco Ghirlanda, tác giả Tông hiến Anh em hãy rao giảng Tin Mừng Praedicate Evangelium cho rằng thẩm quyền Giáo hoàng mới là thẩm quyền tối cao, vì Giáo hoàng có thể giao cho bất kỳ ai “sứ mệnh giáo luật” hợp pháp hóa việc thực hiện quyền lực.
Sự kết hợp Brambilla-Artime cho phép giải quyết các vấn đề tiềm ẩn ở cấp độ chuẩn mực
Một số nguồn tin Vatican cho rằng, nếu Tông hiến Anh em hãy rao giảng Tin Mừng Praedicate Evangelium ủng hộ phía thứ hai thì việc bổ nhiệm một giám mục làm phó cho phép Đức Phanxicô “không đưa ra quyết định dứt khoát. Nữ tu Brambilla có thể lãnh đạo thánh bộ với sự hỗ trợ của Hồng y Artime, ngài sẽ ký một số đạo luật đòi hỏi phải có bí tích truyền chức.
Liên minh Brambilla-Artime
Không giống như Thánh bộ Truyền thông do giáo dân Paolo Ruffini đứng đầu từ năm 2018, Bộ Đời sống Thánh hiến và Đời sống Tông đồ đôi khi có mối quan hệ thẩm quyền trực tiếp với các giám mục. Chẳng hạn, kể từ sắc lệnh năm 2016, các Dòng tu của giáo phận không còn được giám mục chấp thuận nếu không có sự chấp thuận của Rôma. Một trường hợp giới hạn khác là việc giáng chức một linh mục xuống thành người thế tục.
Linh mục Valdrini nhấn mạnh: “Sự kết hợp này cho phép giải quyết những vấn đề có thể xảy ra ở cấp độ giáo luật. Chúng ta sẽ phải cẩn thận về cách thức ký kết các văn bản do Bộ này ban hành trong tương lai.”
Một phong cách quản lý mới?
Linh mục lưu ý, trong quyết định này của Đức Phanxicô có một “thay đổi về phong cách trong mối quan hệ với chính phủ, với việc thúc đẩy một tầm nhìn mang tính đồng nghị hơn”. Như thế Giáo hoàng vượt qua được sự phân cực phát sinh từ cuộc tranh luận về nguồn gốc quyền lực của chính phủ bằng cách đề xuất một tầm nhìn “hợp tác” hơn.
“Sự hợp tác này có hiệu quả hay không sẽ phụ thuộc vào sự hiểu biết sâu sắc của hai phía”, một nguồn tin từ La Mã nhấn mạnh về tầm quan trọng của địa vị Hồng y tại Vatican, đặc biệt là ở cấp độ nghi thức. Dù sao chế độ quản lý mới này rất tế nhị: sau khi công bố đề cử, Sơ Brambilla và Hồng y Artime vẫn chưa phát biểu trên các phương tiện truyền thông Vatican như thường lệ.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
