Công Giáo Và Sự Thật
|
20/01/2025 | 
Gần đây trên diễn đàn nghiên cứu lịch xử đã diễn ra một cuộc tranh luận liên quan tới vụ thảm sát giáo dân ở Biên Hòa và Bà Rịa năm 1862. Một số học giả đã chất vấn lại các nguồn thông tin từ phía Công giáo. Họ khẳng định thủ phạm thiêu sống giáo dân Biên Hòa và một vài nơi khác là chính quân Pháp. Theo họ, khi Pháp tấn công Biên Hòa, đạn pháo của quân Pháp đã gây nên vụ hỏa hoạn, làm thiêu rụi các tù nhân Công giáo. Bằng chứng họ đưa ra là một mẩu tin trên tờ báo Le Monde số 254, năm thứ 6, ra ngày 22-2-1862, trong đó có đoạn:
“La petite canonnière ouvrit le feu, et immédiatement un violent incendie se déclara. Les mandarins fuyaient et livraient aux flammes deux cent soixante-quinze chrétiens.”
Dịch nghĩa của những học giả này:
“Chiếc pháo hạm nhỏ đã khai hoả và ngay lập tức một trận cháy dữ dội đã bùng phát. Các quan lại đã bỏ chạy và phó mặc hai trăm bảy mươi lăm con chiên cho ngọn lửa.”
Tuy nhiên, tác giả Winston Phan Đào Nguyên trong một bài phản biện đã chỉ ra lỗi dịch sai ý nghĩa của nhóm chữ “livraient aux flammes.” Chi tiết xin bạn đọc có thể tham khảo lại lập luận. Ngoài ra tác giả Winston Phan Đào Nguyên cũng cung cấp khảo cứu công phu về bối cảnh lịch sử và các nhân chứng cùng thời để khẳng định thủ phạm không phải là quân Pháp như nhóm học giả kia khẳng định.
Nay trong quá trình nghiên cứu lịch sử Giáo hội Việt Nam, tôi mới tìm thấy một bằng chứng lịch sử khác để bổ xung tư liệu về những vụ thảm sát giáo dân Công giáo. Đoạn dịch dưới đây tôi dịch từ Thư chung của Hội Thừa sai Paris năm 1862. Bản gốc, bạn đọc có thể tìm thấy tại địa chỉ này: https://irfa.paris/…/rapport-annuel-1862/lettre-commune/
Thiết nghĩ, những lời của các thừa sai Pháp mô tả chi tiết sự bách hại giáo dân Công giáo là những bằng chứng lịch sử hết sức rõ ràng về một sai lầm trong lịch sử dân tộc Việt Nam.
Xin trình bày bản dịch tạm của đoạn trích liên quan tới vụ việc ở đây để mọi người tham khảo:
Địa phận Tây Đàng Trong
Chúng tôi sẽ mượn các bức thư của Đức Cha Lefebvre những chi tiết mà chúng tôi sẽ đưa ra về miền truyền giáo này. “Thành phố Sài Gòn, nơi có tám đến mười ngàn người theo đạo Công giáo tập trung, là nơi duy nhất nơi họ được an toàn nhất khỏi sự bách hại công khai, và ở khía cạnh đạo đức, tình hình ở đó đã trở nên tồi tệ hơn ở nơi khác, Vị giám mục này cho chúng ta biết. Ở một khoảng cách nhất định từ thành phố, các tín hữu vẫn mỗi ngày bị đe dọa bị truy đuổi, bị săn lùng và bị người ngoại giáo giết hại, những kẻ không thành thật quy phục, và bởi những kẻ nổi dậy bị kích động bởi các quan lại cũ hoặc các quan chức dân sự đã mất chức vụ của họ. Trong vài tháng qua, chúng tôi đã có 20 người theo đạo Công giáo ở tỉnh Sài Gòn bị bắt làm tù binh bởi các thuộc hạ của các quan lại ở Biên Hòa và bị giết sau đó.”
“Qúi ngài có muốn tôi sẽ kể cho nghe về những vụ thảm sát kinh hoàng đã xảy ra với các tín hữu của chúng tôi, những người đã nghĩ rằng họ có thể ở lại tỉnh Biên Hòa, lân cận Sài Gòn? Than ôi, tôi không thể nghĩ về điều đó mà không cảm thấy một nỗi đau đớn khủng khiếp. Nhân dịp chiếm thành phố chính của tỉnh này, 300 tín hữu bị giam chung trong một nhà tù đã bị ngọn lửa thiêu rụi theo lệnh của các quan, khi họ đang sơ tán khỏi thành phố, và mặc dù nhiều người trong số tín hữu đã thoát khỏi xiềng xích giữ họ và trốn thoát khỏi đám cháy, họ đã bị đâm bởi gươm giáo của binh lính và cảnh vệ ngoại giáo; chỉ có khoảng 8 hoặc 10 người đến với tôi bị thương tích đầy mình và trong tình trạng thê thảm nhất, và một số người đã chết sau đó. ”
“Tuy nhiên, đó chỉ là khởi đầu của những tai ương còn lớn hơn nữa. Sau khi chiếm được Biên Hòa, việc còn lại là phải chiếm một huyện nơi các quan lại đã rút lui như vào chiến lũy cuối cùng của tỉnh; nơi đó được gọi là Bà Rịa. Một nghìn bốn trăm người theo đạo Công giáo bị giam trong 4 nhà tù mới xây bằng tàn tích của chính ngôi nhà của họ.
Các vật liệu đã được phủ nhựa đường và các chất dễ cháy khác với một thái độ dự đoán quỷ quyệt… Người ta đã chứng kiến cảnh bi thảm ở Biên Hòa được lặp lại trên quy mô lớn hơn, mặc dù một số người canh gác nhà tù và các quan lại nhỏ đã có đủ nhân đạo để tự mở cửa nhà tù, và một trưởng ấp đã không sợ liên lụy nghiêm trọng khi ra lệnh như vậy, nhưng vẫn quá đúng là khoảng một nửa số những người tuyên xưng Đức tin này đã bị thiêu rụi hoặc bị giết chết… Một nhà thừa sai đi theo đoàn quân thông báo cho tôi biết rằng ngài đang gửi tới cho tôi một đoàn 200 người góa phụ và trẻ mồ côi bị bỏng nặng, nhẹ khác nhau. Chính phủ đã trợ giúp tôi một chút nhưng chưa đủ. “Không còn chỗ trong bệnh viện mà tôi đã thành lập, vì nó chỉ chứa được 45 giường bệnh. Người ngoại giáo và tín hữu đều được nhập viện như nhau. Chúng tôi vui mừng thấy rằng không ai trong số những người ngoại giáo chết ở đó từ chối phép rửa tội. Năm mươi lăm người được rửa tội ở tòa nhà này trong năm qua.
“Một ngôi làng nằm không xa thành phố Sài Gòn đã yêu cầu hoặc đang yêu cầu cải đạo, đó là lý do tại sao chúng tôi đã đạt được con số 980 người lớn được rửa tội. Nhưng ở nơi khác, những người ngoại đạo không thấy rằng tình trạng hiện tại của mọi thứ đủ an toàn để theo đạo Công giáo, với nguy cơ bị quấy rối bởi những kẻ ủng hộ chế độ cũ và bị trả thù bởi các quan lại cũ nếu họ có thể quay lại.”
