Kính thưa cộng đoàn, Giáo phận Vinh từ lâu được biết đến như một trong những giáo phận mạnh mẽ nhất Việt Nam về đời sống đức tin. Lịch sử đã ghi dấu những chứng nhân kiên trung, những phong trào giáo dân năng động, những đóng góp lớn lao cho Giáo hội Việt Nam.
Thế nhưng, trong những năm gần đây, đặc biệt sau vụ việc giữa Linh mục Antôn Đặng Hữu Nam và Đức cha Anphong Nguyễn Hữu Long, tương lai của giáo phận này đang bị bao phủ bởi một dấu hỏi lớn: liệu Vinh sẽ bước tiếp trên con đường hiệp nhất, hay sẽ sa vào vòng xoáy chia rẽ?
Câu hỏi này không chỉ dành riêng cho những ai sống trong địa phận, mà còn chạm đến toàn thể Giáo hội Việt Nam, bởi khủng hoảng ở một giáo phận luôn để lại âm hưởng trong toàn thân thể.
Trước hết, xét theo giáo luật, mục đích của mọi hình phạt trong Giáo hội không bao giờ là hủy diệt một linh mục hay làm suy yếu cộng đoàn, mà là để hoán cải và bảo vệ hiệp nhất. Điều 1341 của Giáo luật nhấn mạnh rằng kỷ luật chỉ được áp dụng khi các biện pháp mục vụ khác không còn hiệu quả, và mục đích luôn là để mời gọi người phạm lỗi trở lại sự hiệp thông.
Trường hợp của cha Nam, việc đình chỉ mục vụ từ năm 2020 và treo chén năm 2021, nếu thiếu minh bạch và thiếu tiến trình rõ ràng, sẽ dễ dàng bị hiểu lầm như một biện pháp loại trừ. Khi người bị kỷ luật cảm thấy mình không được đối xử công bằng, và khi cộng đoàn không hiểu lý do cụ thể, thì thay vì củng cố hiệp nhất, kỷ luật lại trở thành mầm mống chia rẽ.
Nếu muốn hướng tới tương lai hiệp nhất, Giáo phận Vinh cần lấy lại tinh thần của giáo luật: minh bạch, công bằng, và đặt mục tiêu chữa lành lên trên hết. Nếu tiếp tục thiếu minh bạch, chia rẽ sẽ còn đào sâu.
Trong chiều kích thần học, Giáo hội được Chúa Giêsu cầu nguyện để “tất cả nên một” (Ga 17,21). Hiệp nhất là dấu chỉ căn bản để thế gian nhận biết Giáo hội là của Chúa Kitô. Bởi thế, bất cứ sự chia rẽ nào trong lòng Giáo hội cũng là một vết thương cho toàn thân thể mầu nhiệm.
Vụ việc ở Vinh, với những tâm thư, những tố cáo, những phản biện, và cả những đối đầu công khai, đã phơi bày một sự thật đau lòng: sự hiệp nhất đang bị thử thách nặng nề. Nhưng thần học cũng dạy rằng, chính trong khủng hoảng, ân sủng chữa lành có thể bừng lên.
Một giáo phận có thể trưởng thành hơn khi biết nhìn thẳng vào vết thương, dám thú nhận những yếu kém, và tìm kiếm sự hòa giải. Tương lai của Vinh sẽ được định hình không phải bởi mức độ nghiêm trọng của khủng hoảng, mà bởi cách thức cộng đoàn đối diện với nó: chọn đối đầu hay chọn tha thứ, chọn im lặng hay chọn đối thoại, chọn bảo vệ quyền bính hay chọn phục vụ hiệp nhất.
Từ góc độ mục vụ, những năm qua đã để lại nhiều vết thương nơi giáo dân. Họ chứng kiến cha Nam kêu cứu vì bị đối xử “còn thua một con vật”, bị cắt khẩu phần ăn, bị từ chối cấp cứu; họ cũng chứng kiến giám mục phản bác, cho rằng kỷ luật là cần thiết. Họ thấy linh mục đoàn phần lớn im lặng, một số nhỏ phản biện, và nhiều người rơi vào tình trạng hoang mang.
Sự kiện Phúc Thịnh ngày 17 tháng 8 năm 2025, khi hàng chục người tự xưng là Hội đồng Mục vụ đến đối chất với cha Nam, là minh họa rõ ràng cho sự phân hóa trong cộng đoàn. Những vết thương mục vụ này không thể tự biến mất theo thời gian, mà cần có tiến trình chữa lành.
Nếu không, thế hệ sau sẽ tiếp tục mang gánh nặng chia rẽ, và sự hiệp nhất chỉ còn trên giấy tờ. Một giáo phận muốn có tương lai hiệp nhất phải đặt mục vụ chữa lành làm ưu tiên: khởi đi từ việc lắng nghe, xin lỗi, hòa giải, và tái lập lòng tin.
Trong bối cảnh xã hội, sự chia rẽ nội bộ của Giáo hội cũng dễ dàng bị khai thác. Tại Việt Nam, Giáo hội vốn đã thường xuyên phải đối diện với sự soi xét từ chính quyền và dư luận. Khi một giáo phận như Vinh rơi vào khủng hoảng, uy tín của toàn Giáo hội bị ảnh hưởng.
Mạng xã hội, thay vì là nơi để chia sẻ Tin Mừng, lại trở thành nơi để lan truyền những lời cáo buộc và phản bác. Nếu sự hiệp nhất không được tái lập, nguy cơ là hình ảnh Giáo hội trong mắt xã hội sẽ bị suy yếu, và sứ mạng loan báo Tin Mừng cũng bị cản trở.
Nhưng ngược lại, nếu Giáo phận Vinh biến khủng hoảng thành cơ hội để minh bạch, đối thoại và hàn gắn, thì chính điều đó lại trở thành chứng tá mạnh mẽ cho xã hội: rằng Giáo hội, dù có khuyết điểm, vẫn dám sửa sai và vươn tới sự hiệp nhất.
Nhìn từ các kinh nghiệm toàn cầu, khủng hoảng luôn có thể trở thành bước ngoặt. Giáo hội tại Mỹ và châu Âu đã từng đối diện với những vụ bê bối lạm dụng, làm hàng triệu tín hữu rời bỏ. Nhưng cũng từ khủng hoảng đó, nhiều giáo phận đã học cách minh bạch hơn, công khai báo cáo, xin lỗi công khai, và lập ra các cơ chế bảo vệ tốt hơn cho giáo dân.
Kết quả là, dù mất mát nặng nề, họ cũng trở thành những cộng đoàn trưởng thành hơn, biết khiêm nhường hơn. Với Vinh, lựa chọn cũng tương tự: hoặc là tiếp tục im lặng và để chia rẽ âm ỉ kéo dài, hoặc là dũng cảm mở ra con đường minh bạch và hòa giải để xây dựng tương lai hiệp nhất.
Tóm lại, tương lai của Giáo phận Vinh phụ thuộc vào sự lựa chọn hôm nay: hiệp nhất hay chia rẽ. Hiệp nhất sẽ đến nếu giáo luật được tôn trọng minh bạch, nếu thần học hiệp thông được sống động, nếu mục vụ chữa lành được ưu tiên, và nếu cộng đoàn biết làm chứng cho sự thật và tình yêu trong xã hội.
Chia rẽ sẽ đến nếu tiếp tục im lặng, thiếu minh bạch, thiếu đối thoại, và để những vết thương chồng chất không được chữa lành. Đây là thời điểm quyết định: hoặc Vinh sẽ bước đi như một cộng đoàn hiệp nhất trưởng thành, hoặc sẽ trở thành một giáo phận bị thương tích kéo dài.
Câu trả lời tùy thuộc vào cách cộng đoàn chọn lựa. Và đó cũng là thông điệp mà Chúa Giêsu vẫn mời gọi: “Ước gì tất cả nên một, để thế gian tin rằng Cha đã sai Con” (Ga 17,21).
Mời Cộng Đoàn Thảo luận bài viết này: TẠI ĐÂY
