Vụ việc Hồ Hữu Hòa – một thầy phong thủy, doanh nhân bất động sản với quá khứ pháp lý đen tối, bất ngờ được truyền chức linh mục tại Giáo phận Maasin, Philippines vào ngày 22 tháng 10 năm 2021 – không còn là một tin đồn thất thiệt mà đã trở thành một vụ án tôn giáo chấn động, làm rung chuyển lòng tin của cộng đồng Công giáo Việt Nam và quốc tế.
Sự kiện này, tựa như một quả bom nổ chậm, không chỉ dừng lại ở số phận một con người mà còn kéo theo đó là hàng loạt những chất vấn nhức nhối về tính minh bạch trong quy trình phong chức, về trách nhiệm của các giám mục có liên quan, và về sự vận hành của cả một bộ máy giáo luật phức tạp.
Sau hơn hai năm rưỡi với những diễn biến phức tạp khó lường, Tòa Thánh Vatican đã chính thức thụ lý và ra tay xử lý.
Thế nhưng, xuyên suốt mọi lớp sóng ngầm và những lời đồn đoán, một câu hỏi then chốt vẫn nổi lên như một chìa khóa duy nhất có thể mở ra cánh cửa sự thật: Tờ Ủy nhiệm Thư (Dimissorial Letters) – thứ văn bản phép vua thua lệ làng trong mọi cuộc truyền chức, đóng vai trò như một tấm hộ chiếu không thể thiếu – rốt cuộc là thật hay chỉ là một sản phẩm giả mạo tinh vi?
Hành trình của Hồ Hữu Hòa tiến tới bàn thờ truyền chức là một hành trình kỳ lạ, được dựng nên bởi những mảnh ghép trái ngược và đầy uẩn khúc. Ông không phải là một chủng sinh thuần túy, được đào tạo bài bản và dài hạn trong các chủng viện truyền thống.
Trái lại, xuất thân của ông là một doanh nhân trong lĩnh vực bất động sản, một thầy phong thủy, và trên hết, một cựu tù nhân với bản án 03 năm tù về tội “Môi giới hối lộ” theo Bản án số 04/2017/HSST của Tòa án Nhân dân Thành phố Hà Nội.
Thế nhưng, dưới sự bảo trợ đầy ảnh hưởng của Đức cha Phaolô Nguyễn Thái Hợp, nguyên Giám mục Giáo phận Vinh, con đường của Hồ Hữu Hòa dần được “rửa tội” cho một hình ảnh mới.
Chính vị giám mục này là người đã giới thiệu, trao cho ông tác vụ Đọc Sách – một trong những chức nhỏ trên hành trình tiến chức – và quan trọng hơn, là người đã gửi gắm ông vào Học viện Liên Dòng, nơi mà theo một số hình ảnh được đăng tải, ông đã tốt nghiệp với tấm bằng Thần học loại Giỏi.
Lý do để ông phải sang tận vùng đất xa xôi là Philippines để thụ phong, như được trình bày với Giám mục sở tại Maasin, lại là một câu chuyện đầy tính li kì và được dệt nên từ những sự thật nửa vời: rằng ông là một người “đấu tranh cho nhân quyền”, “chống bất công xã hội” và vì những “vấn đề chính trị nhạy cảm” nên không thể được truyền chức tại quê nhà.
Câu chuyện tô vẽ này, đối lập một cách trắng trợn với bản án có thật trong hồ sơ pháp lý, chính là nền tảng cho một sự ngộ nhận thảm khốc, hoặc một sự dàn dựp có chủ đích nhằm đánh lừa lòng tin của một vị giám mục.
Sự thật bắt đầu vỡ vụn khi những hình ảnh về thánh lễ truyền chức trọng thể ấy lan truyền chóng mặt trên mạng xã hội, thổi bùng lên một làn sóng phẫn nộ, thắc mắc và hoài nghi khắp cộng đồng giáo dân. Áp lực dư luận khổng lồ đã buộc những nhân vật chủ chốt trong vụ việc phải lên tiếng, mỗi người một cách, và vô tình vẽ nên một bức tranh mâu thuẫn.
Giám mục Anphong Nguyễn Hữu Long, vị giám mục đương nhiệm của Giáo phận Vinh, đã ra một thông cáo minh bạch và quyết liệt vào ngày 01/11/2021. Ngài khẳng định một cách dứt khoát rằng mình “hoàn toàn không hay biết gì” về việc này và “không cấp bất cứ giấy tờ gì” cho việc truyền chức.
Lời tuyên bố của ngài không còn chỗ cho sự mơ hồ: “Tôi đã bị linh mục Chưởng Ấn Nguyễn Nam Việt qua mặt.” Ở chiều ngược lại, vị giám mục đã đặt tay truyền chức – Đức cha Precioso D. Cantillas của Giáo phận Maasin – cũng có một lời giải thích riêng trong thư ngày 05/11/2021.
Ngài viện dẫn rằng mình đã hành động một cách chính đáng dựa trên một Tờ Ủy nhiệm Thư chính thức, được cho là gửi từ Văn phòng Giám mục Vinh, có chữ ký của linh mục Chưởng Ấn Nguyễn Nam Việt, cùng với những lá thư xác nhận và giới thiệu trước đó từ vị nguyên giám mục Phaolô Nguyễn Thái Hợp.
Sự đối lập giữa hai tuyên bố này – một bên phủ nhận, một bên khẳng định dựa trên chứng từ – đã đẩy vụ việc vào trọng tâm không thể tranh cãi: tính xác thực của tờ giấy ủy nhiệm định mệnh đó.
Chính tại điểm nút này, toàn bộ vụ án được đơn giản hóa thành hai kịch bản với hai viễn cảnh trách nhiệm hoàn toàn khác biệt, thậm chí đối lập.
Trong kịch bản thứ nhất, nếu Ủy nhiệm thư là thật, thì Giám mục Anphong Nguyễn Hữu Long sẽ là người phải chịu trách nhiệm tối cao trước Giáo hội vì đã ủy quyền cho một ứng viên không đủ tiêu chuẩn cả về đạo đức lẫn pháp lý dân sự.
Khi đó, việc truyền chức cho Hồ Hữu Hòa sẽ được xem là vừa thành sự (valid) vừa hợp luật (licit), và cơn thịnh nộ của dư luận sẽ dồn hết về phía vị giám mục này. Thế nhưng, mọi dấu hiệu, lời nói và đặc biệt là những hệ quả kỷ luật sau này đều nghiêng về một kịch bản thứ hai, kịch bản của sự giả mạo và lừa dối.
Nếu văn bản đó là giả, thì đây không còn là một sai sót đơn thuần mà là một vụ lừa đảo được thực hiện một cách có hệ thống và có chủ đích. Khi đó, trọng trách nặng nề nhất cả về mặt giáo luật lẫn đạo đức sẽ đổ lên đầu linh mục Chưởng Ấn Nguyễn Nam Việt – người bị nghi ngờ cao nhất đã làm giả chữ ký và con dấu, trực tiếp tạo ra chứng từ giả mạo.
Kế đến là nguyên Giám mục Phaolô Nguyễn Thái Hợp, người đã vô tình hay hữu ý tạo dựng một hồ sơ không trung thực về nhân thân và lý lịch của Hồ Hữu Hòa, và bản thân Hồ Hữu Hòa, người không thể thoát khỏi nghi ngờ là một đồng phạm tích cực trong kế hoạch này.
Trong kịch bản này, cả Giám mục Maasin lẫn Giám mục Vinh đều trở thành những nạn nhân bị lừa dối một cách tinh vi và bị qua mặt một cách phũ phàng.
Một điểm then chốt về mặt giáo luật cần được làm rõ: dù Ủy nhiệm thư là giả, chức linh mục của Hồ Hữu Hòa, một khi đã được cử hành đúng nghi thức, vẫn được Giáo hội coi là “thành sự” (valid) về mặt bí tích, nhưng nó “không hợp luật” (illicit). Sự khác biệt tế nhị này giải thích tại sao Hồ Hữu Hòa không bị “giải chức” nhưng lập tức bị “treo chén” – cấm cử hành mọi thừa tác vụ.
Quyết định sau cùng từ Tòa Thánh Vatican, dù không được công bố ồn ào trên các phương tiện truyền thông, lại được thể hiện một cách hùng hồn và rõ ràng qua các hình thức kỷ luật cụ thể và có tính toán. Hồ Hữu Hòa và linh mục Nguyễn Nam Việt gần như biến mất hoàn toàn khỏi mọi thừa tác vụ công khai, một sự im lặng nói lên tất cả.
Giám mục Maasin, với vai trò của người đã truyền chức dựa trên chứng từ giả, đã bị Tòa Thánh cấm truyền chức linh mục trong vòng một năm, một hình phạt cho thấy sự thiếu thận trọng cần thiết của ngài trong việc xác minh hồ sơ.
Đáng chú ý nhất, Giám mục Anphong Nguyễn Hữu Long – người đã lên tiếng minh định ngay từ đầu và khẳng định mình là nạn nhân – lại là người duy nhất không hề bị áp đặt bất kỳ hình thức kỷ luật nào. Không những thế, ngài vẫn tiếp tục đảm nhận những vai trò quan trọng trong Hội đồng Giám mục Việt Nam.
Những hệ quả âm thầm nhưng đầy sức nặng này tựa như một bản án ngầm, xác nhận một cách chắc chắn rằng kịch bản Ủy nhiệm thư giả là có thật, và lời tuyên bố của Giám mục Vinh là sự thật.
Nhìn lại toàn bộ câu chuyện với tất cả những lớp lang phức tạp của nó, có thể thấy sự im lặng của Hội đồng Giám mục Việt Nam, vốn là mục tiêu cho nhiều chỉ trích, thực chất là một thái độ khôn ngoan, kỷ luật và thể hiện tinh thần hiệp thông sâu sắc khi vụ việc đã nằm trong thẩm quyền tối cao của Tòa Thánh.
Lời khuyên của linh mục Nguyễn Khắc Hy dành cho giáo dân – rằng hãy im lặng và cầu nguyện trong khi chờ đợi sự phán quyết của Rôma – là một lời nhắc nhở về đức tin và sự vâng phục.
Thay vì cứ tiếp tục gào thét về một vụ án mà hạt nhân sự thật đã được phơi bày qua các quyết định kỷ luật, hoặc đòi hỏi những lời giải thích công khai không còn cần thiết, có lẽ bài học lớn hơn cần rút ra là sự nhận thức về những lỗ hổng trong giao tiếp và sự tin tưởng mù quáng.
Vụ án Hồ Hữu Hòa, với tất cả những rắc rối, uẩn khúc và tổn thất mà nó gây ra, cuối cùng đã được Giáo hội giải quyết không phải bằng một phiên tòa ồn ào trước công chúng, mà bằng một tiến trình nội bộ âm thầm nhưng quyết liệt, nơi mà sự thật, dù bị che khuất bởi bao lớp bụi mờ của dối trá và ngộ nhận, rồi cũng sẽ tìm ra lối đi của riêng nó dưới ánh sáng của công lý và sự thận trọng.
Mời Cộng Đoàn Thảo luận bài viết này: TẠI ĐÂY
