Trong truyền thống Công giáo, các linh mục hưu dưỡng là những người đã đi trọn hành trình sứ vụ nơi bàn thờ, tòa giải tội, giảng đài và từng ngóc ngách đời sống cộng đoàn. Khi bóng chiều buông xuống, việc chăm sóc các ngài không chỉ là bổn phận vật chất, mà còn là lời tri ân. Một mâm cơm hằng ngày, tưởng rất nhỏ, lại là phần nhìn dễ thấy nhất của lòng biết ơn ấy: vừa đủ dinh dưỡng, vừa đủ ấm áp, vừa đủ phẩm giá.
Với người cao tuổi, bữa ăn không thể chỉ là “cho no” hay một vài món lặp lại; đó phải là chăm sóc toàn diện, từ kết cấu mềm ẩm, lượng tinh bột hợp lý, đạm vừa phải, chất béo lành mạnh, đến rau xanh – chất xơ – nước và hoa quả. Từng chi tiết nhỏ như bát canh ấm, đĩa rau luộc, bát cháo mềm lúc trở trời… chính là thứ ngôn ngữ rất cụ thể của lòng hiếu kính.
Từ điểm khởi ấy, một bức ảnh chụp mâm cơm được khẳng định là “tại nhà hưu dưỡng ở Tòa Giám mục Giáo phận Vinh” đã lan truyền và tạo ra một làn sóng bình luận trái chiều.
Theo lời người đăng, ảnh được chụp khi đến thăm một cha già; chính người này cũng xác nhận trong phần trao đổi: “Mình thường xuyên đến thăm các cha già hưu và chính mình là người chụp tấm hình này.”
Bức ảnh cho thấy vài miếng đậu, một con cá nhỏ, một ít thịt mỡ (hoặc đậu phụ tùy người nhìn), cơm trắng khá nhiều và vài quả chuối tráng miệng. Điều khiến nhiều người chú ý là không thấy rau hay canh xuất hiện trong khung hình. Từ một mâm cơm giản dị như vậy, trăm dâu đổ về, và cộng đồng bắt đầu lên tiếng.
Nổi bật nhất là những phản hồi bày tỏ sự thương xót và băn khoăn về dinh dưỡng người già. “Rau không có, canh cũng không, thịt mỡ, cơm trắng thì nhiều; già rồi ăn cơm trắng nhiều không tốt cho đường huyết,” một người viết.
“Người già ăn mà không có rau thì táo bón,” một ý kiến khác nhấn mạnh. Có người đi xa hơn khi nói: “Ăn như thế này thì sức đâu mà chống lại bệnh tật.” Những chia sẻ này tuy cảm tính nhưng chạm đúng những nguyên tắc cơ bản về chăm sóc lão khoa: phải có chất xơ, phải mềm – ẩm – dễ nuốt, phải hạn chế mỡ bão hòa và tinh bột nhanh, phải cân bằng vi chất.
Một người tự nhận có mặt trong bữa trưa năm 2024 của một cha 91 tuổi đã nói rất thẳng: “Khó nuốt với người cao tuổi khi tuyến nước bọt hoạt động kém… không có rau thì lâu dài sẽ phát sinh nhiều bệnh.” Có người bổ sung thực tế: “Người già ăn thịt nhiều cũng không tốt; một hai lần mỗi tuần là đủ, nhưng cần có canh và rau để tốt cho tiêu hóa và sức khỏe.”
Xem thêm: 1 Linh mục phải đối mặt với án tù vì ‘quyền tự do ngôn luận’
Cũng có một mạch bình luận đi vào chi phí. Có người quy đổi con số “một triệu một trăm nghìn một tháng” thành “36.600 đồng/ngày, khoảng 12.000 đồng/bữa” rồi kết luận “đó là mức của mười năm trước.”
Một bạn khác nhận xét thẳng: “Suất ăn rẻ nhất bây giờ tầm 25.000 đồng mới là bèo.” Những con số này xuất phát từ người dùng, không phải từ bản công bố chính thức, nhưng cho thấy cảm giác “bất tương xứng” giữa kỳ vọng tri ân và mâm cơm trong ảnh.
Ở chiều khác, có người nhắc: “Đừng chỉ phán xét từ xa; nếu thương các ngài, hãy chung tay với bề trên giáo phận để chăm sóc các cha.”
Tuy nhiên, bên cạnh dòng xúc cảm mạnh, cũng có một nhánh bình luận kêu gọi bình tĩnh. Có người khẳng định sống gần nhà hưu và “biết rõ các cha ăn uống đầy đủ, có người phục vụ, bữa ăn thay đổi hằng ngày.”
Có người đoán “rất có thể đây là bữa chay thứ Sáu.” Một người khác nhìn theo linh đạo: “Đời linh mục là khiết tịnh, khó nghèo, vâng phục; đạm bạc cũng là sống đúng ơn gọi.” Kèm theo đó là nhiều lời nhắc nhở nhẹ nhàng kiểu “Người phàm mình không xét đoán được; mọi việc Chúa biết và quan phòng,” “Đừng để một bức ảnh đơn lẻ đánh đồng cả chế độ.”
Ở dải biên tranh luận còn có những đốp chát cá nhân, những câu chữ nóng nảy, thậm chí mạt sát – thứ mà bất cứ cộng đoàn nào cũng nên tránh, vì nó biến bữa cơm của các cha già thành vũ khí cho những cuộc hơn thua không cần thiết.
Một nhánh khác đi vào khía cạnh quản trị và phân bổ ưu tiên. Có người viết: “Tiền giáo dân đóng góp hằng năm cho nhà hưu đi đâu hết?” Có người so sánh mâm cơm với “tòa nhà mục vụ nguy nga,” gọi đó là “tỷ lệ nghịch đáng suy nghĩ.”
Cũng có ý kiến chua chát về khác biệt giữa một số vị đương nhiệm “ngập mồm” với mâm cơm kham khổ của các cha hưu. Song song đó, có người phản biện rằng “không ít linh mục khi hưu sẽ về quê hoặc ở xứ,” hay “bữa ăn chụp được không thể đại diện cho toàn bộ chế độ,” hoặc đề xuất: “Nếu chúng ta cảm thán thì hãy góp sức thay vì đứng ngó rồi phê phán.”
Nhiều bạn đọc chất vấn cả mục đích bài đăng: “Đăng như thế để làm gì? Gây chia rẽ chăng?”; người đăng thì đáp: “Thực tế là như vậy, ai nói sai thì họ tự chịu.” Ở đây có hai nhịp đập cảm xúc: một bên sợ hình ảnh bị lợi dụng để công kích giáo phận hay giám mục; bên kia sợ những thiếu sót nhỏ nhưng lặp lại hằng ngày không được ai để ý nếu không nói ra.
Đáng chú ý là hàng loạt bình luận đi vào “chi tiết kỹ thuật” của mâm cơm người cao tuổi. Có người gợi ý rất cụ thể: “Cho ít rau vào nhìn mát mắt và thêm dinh dưỡng cho người già và người bệnh,” “Nên ăn ít cơm, nhiều rau,” “Cần có canh để dễ nuốt.”
Một người nói thẳng: “Người trẻ khỏe ăn bữa cơm thế này cũng khó nuốt nổi, huống chi cha già.” Những góp ý này tuy đời thường nhưng cực kỳ hữu ích nếu được lắng nghe và phản hồi đúng mực.
Ở chiều tích cực, chúng ta có thể xem đây là một kho ý kiến cộng đồng cho đội ngũ bếp và ban mục vụ nhà hưu tham khảo, điều chỉnh và công bố lại thành “khẩu phần mẫu” theo tuần, theo mùa, theo bệnh nền – vừa khoa học, vừa ấm lòng.
Xem thêm:ĐGM Phaolô Nguyễn Thái Hợp nói về sự việc 3H: ‘Sự thật rồi sẽ là sự thật’
Trong một số bình luận, có người nêu tên cụ thể vị linh mục cao tuổi, có người gắn mâm cơm với mức trợ cấp tháng, có người so sánh chi li giá con cá “2.000 đồng” hay “5.000 đồng/bữa,” có người nhắc chuyện phương tiện đi lại của một số vị hữu trách.
Tất cả đều là lời người dùng trên mạng; về mặt dữ kiện, nếu thiếu xác minh chính thức thì rất dễ sa vào ngụy biện từ những ví dụ đơn lẻ. Dẫu vậy, điều không thể chối là bức ảnh đã kích hoạt một đòi hỏi lành mạnh về minh bạch: cộng đoàn muốn biết tiêu chuẩn khẩu phần, quy trình bếp núc, cách chăm sóc người có bệnh nền, cơ chế phản hồi và nâng cấp.
Đây không phải yêu sách; đó là nhu cầu chính đáng của những người con muốn cha ông mình được tôn trọng trên từng miếng ăn, ngụm nước.
Về mặt đức tin, nhiều người nhắc linh đạo khó nghèo và tâm hồn tri ân. Khó nghèo không phải là cẩu thả, và càng không phải là tước bỏ những nhu cầu tối thiểu của người già. Khó nghèo đúng nghĩa là tự do khỏi lệ thuộc, biết đủ, và dùng của cải cách xứng hợp cho mục đích tốt.
Trong bối cảnh nhà hưu, một thực đơn mềm – ấm – đủ rau – đủ canh – cân bằng vi chất, được chuẩn bị bằng sự chăm chút ổn định, chính là cách đẹp nhất để sống khó nghèo trong bác ái. Khi cộng đoàn thấy hình ảnh “đĩa đậu, con cá, bát cơm” mà rung lên vì thương, điều đó cho thấy mạch liên đới của thân thể mầu nhiệm vẫn còn đó. Vấn đề là biến rung động thành việc làm tử tế, thay vì trút nó vào lời lẽ nặng nề.
Khi tranh luận chạm tới đường ranh giữa “phản biện xây dựng” và “công kích cá nhân,” cộng đoàn cần một kỷ luật truyền thông chung: nói sự thật trong bác ái, tránh quy chụp động cơ, tránh mạt sát. Nhiều bình luận tiêu cực – ở cả hai phía – đã đi quá xa, biến câu chuyện mâm cơm thành cớ để tấn công nhau.
Trong khi đó, cũng chính trong luồng bình luận, có những tiếng nói bằng vàng: “Nếu chúng ta cảm thán thì hãy chung tay với bề trên giáo phận để chăm sóc các ngài,” “Đừng đứng ngó rồi phê phán,” “Xin Chúa chúc lành cho các ngài.” Những câu ấy xứng đáng là phương châm hành động.
Từ đây, có thể gợi mở vài hướng rất thực tế. Trước hết là minh bạch nhẹ nhàng: một bảng “khẩu phần mẫu” theo khuyến nghị dinh dưỡng cho người cao tuổi; một lịch thực đơn tuần có kèm lưu ý cho người tiểu đường, tăng huyết áp, bệnh thận; một nhắc nhở về nhiệt độ thức ăn, độ mềm, lượng nước.
Nếu đã làm, chỉ cần công bố lại ngắn gọn là đủ để xua đi một nửa hoài nghi. Kế đó là cơ chế góp ý văn minh: một địa chỉ email hoặc số liên lạc của ban phụ trách nhà hưu để tiếp nhận phản hồi, kể cả phản ánh của thân nhân linh mục; góp ý nên được ghi nhận, phân loại, trả lời theo chu kỳ.
Thứ ba là mở cửa cho liên đới: các hội đoàn, ân nhân có thể đăng ký tài trợ rau – sữa – trái cây – yến mạch – hạt; các y sĩ, chuyên viên dinh dưỡng Công giáo có thể tư vấn định kỳ; nhóm thiện nguyện có thể nhận “ngày rau xanh” hoặc “ngày canh ấm,” chia sẻ phần việc nhỏ mà ý nghĩa lớn.
Cuối cùng là nhịp thăm viếng và hiện diện: một lịch thăm hỏi đều đặn của hàng giáo phẩm, linh mục trẻ, giáo dân; khi có khuôn mặt thân quen và lời hỏi thăm, bữa cơm dẫu đơn sơ cũng trở nên ngon hơn nhiều.
Trở lại những trích dẫn tiêu biểu trong luồng ý kiến bạn đọc, chúng ta thấy một phổ rất rộng. “Tôi sống gần, họ ăn uống đầy đủ, có người phục vụ; bữa ăn thay đổi hàng ngày,” một người khẳng định. “Chỉ thấy có vậy thôi em ạ,” người đăng ảnh trả lời câu hỏi “sao không có rau.”
“Đây là phần cơm trưa năm 2024 của cha … 91 tuổi… không có chất xơ là rất cần… ăn như này lâu dài sẽ phát sinh nhiều bệnh,” một người từng có mặt nói. “Đừng đứng ngó rồi phê phán; nếu thương các ngài thì hãy chung tay,” một bạn đọc kêu gọi.
“Một bữa 12.000 đồng là của 10 năm trước,” một người tính toán. “Có thể đây là bữa chay thứ Sáu,” một người nhắc. “Chúa cho bao nhiêu hưởng bấy nhiêu… về trời Chúa bù,” có người chia sẻ một cách đạo đức bình dân. Những câu ngắn đó, gom lại, vẽ nên bản đồ cảm xúc của một cộng đoàn yêu mến nhưng cũng đầy trăn trở.
Điều quan trọng là đừng để bức ảnh bị dùng như đòn bẩy để “đánh” nhau. Nơi nào có hiểu lầm, hãy chọn lời giải thích; nơi nào có thiếu sót nhỏ, hãy chọn cập nhật và sửa ngay; nơi nào có lời nói nặng, hãy chọn cách nói nhẹ hơn.
Đưa một bếp ăn nhà hưu lên “chuẩn người già” không phải chuyện lớn; điều lớn là thái độ cộng tác và lòng ấm áp. Đôi khi chỉ một rổ rau xanh mỗi trưa, một nồi canh nóng vừa tay anh em bếp, một nhắc nhở “hôm nay nhiều cơm quá, bớt một chút cho cha dễ ăn,” đã là dấu chỉ Tin Mừng.
Trên hết, xin nhớ rằng việc chăm sóc các linh mục hưu dưỡng là việc của cả gia đình giáo phận. Bề trên có trách nhiệm tổ chức; hàng giáo sĩ trẻ có trách nhiệm nối dài bàn tay; giáo dân có trách nhiệm yêu thương và nâng đỡ; người đưa tin có trách nhiệm nói thật trong bác ái; người đọc có trách nhiệm lắng nghe và góp ý với lòng tôn trọng.
Đối thoại thay vì đối đầu, minh bạch thay vì ngờ vực, ấm áp thay vì thờ ơ – đó là con đường để từ một mâm cơm nhỏ, chúng ta xây lại những điều lớn: niềm tin, hiệp nhất và phẩm giá.
Một bức ảnh không thể đại diện cho tất cả, nhưng nó đủ để đánh thức những câu hỏi cần thiết. Nếu nó đã làm nhiều người bồn chồn, đó là vì tình yêu với Giáo Hội còn sống.
Hãy biến bồn chồn thành việc làm: cùng nhau chăm chút để bữa cơm của các cha hưu ở Tòa Giám mục Vinh – và ở mọi nơi – không chỉ đủ chất, mà còn đủ nghĩa: nghĩa tri ân, nghĩa hiếu kính, nghĩa huynh đệ. Khi đó, dù ai có chụp thêm một tấm ảnh nữa, điều hiện lên sẽ là nụ cười hiền của một cha già bên bát canh ấm, đĩa rau xanh, và ánh mắt biết ơn của cả cộng đoàn.
Mời Cộng Đoàn Thảo luận bài viết này: TẠI ĐÂY
