Trong lịch sử hơn hai ngàn năm của Hội Thánh Công giáo, Giáo hội luôn phải đối diện với những thách đố từ cả bên ngoài lẫn bên trong. Có những cơn bách hại khốc liệt từ thế quyền, những làn sóng vô thần chống phá tôn giáo công khai, nhưng cũng có những vết thương âm ỉ và sâu sắc hơn phát sinh ngay từ bên trong lòng Hội Thánh – từ chính những người đã lãnh nhận Bí tích Thánh Tẩy và tự xưng là môn đệ của Đức Kitô.
Một trong những nguy cơ âm thầm nhưng nguy hiểm nhất ấy là hiện tượng mà truyền thống Công giáo gọi là “phá đạo” – tức là làm tổn hại đến đức tin, gây chia rẽ sự hiệp nhất, và làm méo mó hình ảnh của Hội Thánh.
“Phá đạo” không đơn giản là từ bỏ đức tin hay công khai tuyên chiến với Giáo hội. Nó không phải lúc nào cũng đến từ những người bên ngoài chống đối.
Nguy hiểm hơn nhiều là khi nó phát sinh từ chính bên trong Hội Thánh – khi giáo dân, tu sĩ, linh mục, thậm chí cả những người có chức vụ trong phẩm trật, vì định kiến, tham vọng cá nhân hay thiếu hiểu biết, đã góp phần làm rạn nứt sự hiệp nhất, gieo rắc hoài nghi, hoặc cổ vũ cho sự bất tuân.
Phá đạo không chỉ là hành động “ra khỏi Hội Thánh”, mà còn là thái độ sống, lời nói, cách ứng xử làm lung lay nền tảng đức tin và mối dây hiệp thông. Và chính vì nó diễn ra trong âm thầm, dưới những vỏ bọc đẹp đẽ như “bảo vệ sự thật”, “đòi công lý” hay “can đảm vạch trần sai trái”, nên nó càng khó nhận ra và càng nguy hiểm hơn.
Tâm điểm của hiện tượng phá đạo chính là hai chiều kích song song: làm sai lệch chân lý và phá vỡ hiệp nhất. Một người có thể nói lên “sự thật”, nhưng nếu sự thật ấy được nói ra với mục đích lôi kéo, kích động, chia rẽ hay làm suy yếu lòng tin của cộng đoàn vào Hội Thánh và phẩm trật, thì hành động đó không còn là “sự thật giải phóng” mà đã trở thành mũi dao chia rẽ.
Ngược lại, một người có thể sai lầm, nhưng nếu họ vẫn khiêm tốn giữ lòng hiệp thông và sẵn sàng sửa sai, thì họ không phá đạo mà vẫn là thành phần của Hội Thánh đang được thanh luyện.
Điều đáng lo ngại là ranh giới giữa “nói lên sự thật” và “phá đạo” mỏng manh đến mức, như nhiều người đã nói, chỉ cách nhau một bức tường. Cùng một sự kiện, cùng một lời nhận xét, nhưng cách thức trình bày, thái độ bên trong và mục đích sau cùng sẽ quyết định đó là một lời góp ý xây dựng hay một hành động phá đạo.
Một tiếng nói có thể là ngọn đèn soi đường nếu nó xuất phát từ lòng yêu mến Hội Thánh, nhưng cũng có thể là ngọn lửa thiêu đốt nếu nó phát ra từ sự kiêu ngạo và thù ghét.
Những sự việc đã và đang xảy ra tại Giáo phận Vinh trong thời gian gần đây là một minh chứng rõ ràng cho tính chất nhạy cảm và nguy hiểm của vấn đề này. Sau biến cố truyền chức linh mục cho thầy JB Hồ Hữu Hoà, mạng xã hội Công giáo Việt Nam chứng kiến một làn sóng tranh cãi dữ dội.
Những lời bình phẩm, chỉ trích, và thậm chí chửi bới hướng vào hàng giáo phẩm và các linh mục đã tràn lan. Nhiều người nhân danh “vạch trần sự thật” để công kích, thóa mạ và gieo rắc hoài nghi nơi cộng đoàn. Cũng từ biến cố ấy, không ít tiếng nói lợi dụng cơ hội để châm ngòi sự đối đầu giữa các nhóm trong cộng đoàn tín hữu, biến một biến cố mục vụ thành cái cớ để đả phá phẩm trật và gieo chia rẽ.
Không chỉ dừng lại ở đó, vụ việc Linh mục Antôn Đặng Hữu Nam bị treo chén – một sự kiện gây chấn động dư luận Công giáo Việt Nam – lại một lần nữa phơi bày rõ ràng hơn cái cách mà hiện tượng “phá đạo” ẩn nấp dưới vỏ bọc của “vạch trần sự thật”.
Khi cha Nam công bố những lời tố cáo về việc mình bị đối xử bất công, dư luận chia làm hai phe: một phe ủng hộ cha cách tuyệt đối và công khai chỉ trích Đức cha Anphong Nguyễn Hữu Long bằng những lời lẽ nặng nề, thậm chí xúc phạm; phe còn lại giữ lập trường trung thành với phẩm trật và cố gắng chờ đợi sự thật được xác minh.
Trong khi đó, những người phá đạo đã nhanh chóng lợi dụng sự việc để bôi nhọ các đấng bậc, kích động sự bất tuân và gieo mầm nghi ngờ sâu sắc trong lòng tín hữu đối với hàng giáo phẩm.
Họ nói rằng họ “đấu tranh cho sự thật”, nhưng cách mà họ làm lại không nhằm tìm kiếm chân lý mà nhằm triệt hạ uy tín và phá vỡ sự hiệp nhất của Hội Thánh.
Những biến động ấy không chỉ xảy ra một lần. Trong nhiều sự kiện mục vụ gần đây ở Giáo phận Vinh, đặc biệt là các cuộc tranh luận xoay quanh vai trò và quyết định của Đức cha Anphong Nguyễn Hữu Long, hiện tượng tương tự tiếp tục tái diễn. Có những tiếng nói góp ý chân thành, có những chất vấn cần được lắng nghe.
Nhưng cũng có những luồng thông tin đầy ác ý, những lời lẽ xúc phạm, những trang mạng dùng danh nghĩa “sự thật” để gieo rắc hận thù và đẩy cộng đoàn vào tình trạng chia rẽ sâu sắc. Họ không chỉ công kích một quyết định hay một hành động cụ thể, mà còn đặt vấn đề về chính tính chính đáng của phẩm trật, về quyền giảng dạy và cai quản của Giám mục – những điều mà đức tin Công giáo luôn coi là cốt lõi.
Chúng ta cần nói rõ điều này: Giáo hội không cấm việc góp ý, phê bình hay chất vấn các đấng bậc. Lịch sử Hội Thánh đã chứng kiến nhiều vị thánh lớn lên tiếng mạnh mẽ trước sai lầm của các mục tử. Thánh Catarina Siena đã từng viết thư trách cứ Đức Giáo hoàng, yêu cầu ngài từ bỏ những quyết định sai lầm và trở về Rôma.
Nhưng ngài làm điều đó với một lòng trung thành tuyệt đối với Hội Thánh, với sự kính trọng dành cho vị Cha chung, và với ước muốn duy nhất là làm cho Hội Thánh trở nên tinh tuyền hơn. Phê bình như thế không phá đạo, mà là một hành động yêu thương sâu sắc.
Phê bình chân chính luôn mang ba đặc điểm không thể thiếu. Thứ nhất là ý hướng trong sáng, nghĩa là mọi lời nói và hành động phải xuất phát từ lòng yêu mến Hội Thánh, chứ không phải từ oán hận hay kiêu ngạo. Thứ hai là cách thức hiệp thông, nghĩa là mọi chất vấn cần được thực hiện trong tinh thần tôn trọng phẩm trật, tránh gây gương xấu hoặc chia rẽ cộng đoàn.
Và thứ ba là nền tảng sự thật, nghĩa là mọi lời góp ý phải dựa trên dữ kiện xác thực, không bóp méo hay thêm thắt, không suy đoán hay tung tin thất thiệt. Khi ba yếu tố này hiện diện, phê bình sẽ trở thành một phần của sự thanh luyện Hội Thánh – điều mà chính Hội Thánh luôn cần.
Trái lại, khi “phê bình” bị bóp méo thành công cụ để chửi bới, hạ nhục, kích động bất tuân hay phủ nhận thẩm quyền phẩm trật, nó đã rơi vào phạm trù phá đạo. Khi “vạch trần sự thật” trở thành cái cớ để tấn công cá nhân, để chia phe chia phái, để gieo mầm hoài nghi nơi lòng người, thì dù sự thật đó có phần đúng, hành vi ấy vẫn là phá hoại Hội Thánh.
Bởi lẽ trong Hội Thánh, sự thật không bao giờ được tách rời khỏi bác ái và hiệp nhất. Một sự thật không có tình yêu sẽ biến thành búa rìu đập tan thân thể Hội Thánh, thay vì là ánh sáng dẫn đưa Hội Thánh đến gần Đức Kitô hơn.
Trong bối cảnh hiện nay, mạng xã hội đang trở thành mảnh đất màu mỡ để những hình thức phá đạo tinh vi phát triển. Một bài đăng với lời lẽ có vẻ “chính nghĩa” nhưng ngầm gieo nghi ngờ về hàng giáo phẩm có thể lan truyền với tốc độ chóng mặt. Một video “vạch trần sự thật” nhưng đầy giọng điệu xúc phạm có thể làm bùng lên làn sóng phẫn nộ và bất mãn.
Một nhóm kín tự xưng là “công chính” có thể biến thành ổ nhóm chống đối, phá vỡ mối dây hiệp thông trong cộng đoàn. Và điều đáng sợ nhất là nhiều người tham gia vào đó không nhận ra rằng họ đang phá đạo – bởi họ vẫn tin rằng mình đang “đấu tranh cho sự thật”.
Chính vì thế, mỗi tín hữu Công giáo cần phải học lấy sự khôn ngoan để phân định: đâu là lời góp ý xây dựng, đâu là hành vi phá hoại; đâu là ánh sáng soi đường, đâu là ngọn lửa thiêu đốt.
Cần tỉnh táo để không bị lôi kéo vào những trào lưu “phản kháng” mang danh nghĩa công lý nhưng thực chất là chống lại hiệp nhất.
Cần kiên định để không để sự bất mãn cá nhân biến thành thái độ chống đối Hội Thánh. Và cần can đảm để khi nói lên sự thật, ta không quên nói với lòng yêu thương.
Yêu Hội Thánh không có nghĩa là nhắm mắt làm ngơ trước sai lầm. Nhưng yêu Hội Thánh cũng không bao giờ đồng nghĩa với việc đạp đổ hay chia rẽ. Yêu Hội Thánh là dám nói sự thật để chữa lành chứ không để phá hoại, là dám phê bình để xây dựng chứ không để hạ bệ, là dám đứng lên vì hiệp nhất chứ không vì phe phái. Đó chính là con đường mà mọi tín hữu – dù là giáo dân, tu sĩ hay linh mục – đều được mời gọi bước theo.
“Phá đạo” không phải là một nhãn dán dành riêng cho một nhóm người cụ thể. Đó là cám dỗ mà bất cứ ai cũng có thể sa vào nếu đánh mất tinh thần hiệp thông. Và cũng chính vì vậy, cuộc chiến chống lại phá đạo không phải là cuộc chiến chống lại người khác, mà là cuộc chiến chống lại chính lòng kiêu ngạo, định kiến và hận thù trong mỗi người chúng ta.
Khi ta học được cách yêu thương trong sự thật và nói sự thật trong yêu thương, ta sẽ không còn lo sợ mình phá đạo, bởi khi đó chính Thánh Thần là Đấng hướng dẫn ta.
Hội Thánh là Thân Thể mầu nhiệm của Đức Kitô. Thân thể ấy có thể bị thương tổn, có thể bị tấn công, nhưng không ai có quyền xé nát nó vì sự bất mãn của riêng mình.
Chúa Giêsu đã cầu nguyện cho Hội Thánh được hiệp nhất, và Người vẫn đang cầu nguyện như thế mỗi ngày: “Xin cho tất cả nên một, như Cha ở trong Con và Con ở trong Cha, để họ cũng ở trong Chúng Ta” (Ga 17,21). Đó là lời mời gọi không bao giờ cũ – lời mời gọi mà mọi tín hữu, đặc biệt là trong thời đại đầy biến động hôm nay, phải khắc ghi trong lòng.
Vì thế, hãy tỉnh thức. Hãy cảnh giác trước những tiếng nói khoác áo “sự thật” nhưng gieo chia rẽ. Hãy dấn thân nói lên sự thật, nhưng luôn nhớ rằng sự thật phải đi cùng bác ái. Hãy can đảm phê bình, nhưng luôn giữ lòng hiệp thông.
Và hơn hết, hãy yêu mến Hội Thánh, ngay cả khi Hội Thánh có những vết thương, bởi đó chính là thân thể của Đức Kitô – thân thể mà Người đã đổ máu để cứu chuộc và giao phó cho chúng ta gìn giữ.
— —
XEM THÊM TIN LIÊN QUAN:
– Sự Thật câu chuyện của Giám mục Anphong Nguyễn Hữu Long và Linh mục Đặng Hữu Nam
– (P1) Giám mục Anphong Nguyễn Hữu Long lên tiếng về lời tố cáo của linh mục Antôn Đặng Hữu Nam
– (P1) Lm Antôn Đặng Hữu Nam phản biện Đức Cha Anphong Nguyễn Hữu Long
– (P2) Giám mục Anphong Nguyễn Hữu Long lên tiếng về lời tố cáo của linh mục Antôn Đặng Hữu Nam
– (P2) Lm Antôn Đặng Hữu Nam phản biện Đức Cha Anphong Nguyễn Hữu Long
– (P3) Giám mục Anphong Nguyễn Hữu Long lên tiếng về lời tố cáo của linh mục Antôn Đặng Hữu Nam
– (P3) Lm Antôn Đặng Hữu Nam phản biện Đức Cha Anphong Nguyễn Hữu Long
– Lá thư của một giáo dân gửi Lm Antôn Đặng Hữu Nam gây chấn động
– Bức thư của một giáo dân gửi Đức cha Anphong Nguyễn Hữu Long gây chấn động
– Lm Phêrô Mai Tính lên tiếng về Đức cha Anphong Nguyễn Hữu Long
Mời Cộng Đoàn Thảo luận bài viết này: TẠI ĐÂY
