Bí ẩn cái chết của Đức Tổng Giám mục Philipphe Nguyễn Kim Điền sau 37 năm ‘nghi vấn về một vụ đầu độc’

CGvST | 21/05/2025

---

Một chứng nhân bị lãng quên? Đức Tổng Giám mục Philipphe Nguyễn Kim Điền

Trong dòng chảy lịch sử của Giáo hội Công giáo Việt Nam, hiếm có vị mục tử nào để lại dấu ấn sâu đậm và đồng thời gây tranh cãi như Đức Tổng Giám mục Philipphe Nguyễn Kim Điền.

Ngài là một biểu tượng của lòng khiêm nhường, sự dũng cảm, và đức tin kiên định giữa lằn ranh sinh tử của thời cuộc.

Thế nhưng, tại sao một con người thánh thiện, một chứng nhân của thời đại, lại dường như bị lãng quên bởi chính những người mà ngài đã hy sinh cả cuộc đời để phục vụ?

Liệu có phải sự lãng quên này là vô tình, hay ẩn sau đó là một âm mưu nhằm xóa nhòa ký ức về một vị giám mục đã khiến bạo quyền phải e dè?

Và cái chết đầy nghi vấn của ngài vào ngày 8 tháng 6 năm 1988 tại Bệnh viện Chợ Rẫy có thực sự chỉ là một sự kiện y khoa bất thường, hay là kết quả của một kế hoạch được sắp đặt tỉ mỉ?

Hành trình của một “tiểu đệ” giữa lòng dân nghèo

Đức Tổng Giám mục Philipphe Nguyễn Kim Điền sinh ngày 13 tháng 3 năm 1921 tại Gia Định, trong một gia đình Công giáo có 7 người con. Ngay từ nhỏ, ngài đã bộc lộ tư chất thông minh và lòng đạo đức sâu sắc.

Sau khi thụ phong linh mục vào năm 1947, ngài không chọn con đường thăng tiến dễ dàng trong hàng giáo phẩm, dù với học lực xuất sắc và uy tín tại Sài Gòn lúc bấy giờ, ngài hoàn toàn có thể đảm nhận những vị trí cao trọng.

Thay vào đó, ngài chọn gia nhập Dòng Tiểu Đệ Chúa Giêsu, một dòng tu nổi tiếng với lý tưởng sống nghèo khó và gần gũi với những người cùng khổ nhất trong xã hội.

Ngài đã từ bỏ mọi tiện nghi, chọn đạp xích lô, quét đường, làm thợ mộc, sống giữa những người lao động nghèo khó ở ngoại ô Sài Gòn, Lâm Đồng, và Cần Thơ.

Năm 1955, ngài còn sang sa mạc Sahara ở Châu Phi để sống với các tu sĩ Tiểu Đệ, chia sẻ cuộc sống khắc khổ với dân nghèo nơi đây.

Hành trình ấy không chỉ là sự lựa chọn cá nhân, mà còn là lời chứng sống động cho đức tin của ngài: một đức tin không chỉ dừng ở lời nói, mà được thể hiện qua đời sống cần lao và khiêm hạ.

Năm 1960, ngài được bổ nhiệm làm Giám mục Chính tòa Cần Thơ, và đến năm 1968, ngài trở thành Tổng Giám mục Tổng Giáo phận Huế.

Dù ở cương vị cao, ngài vẫn giữ lối sống giản dị, gần gũi với giáo dân và đặc biệt là những người nghèo. Nhưng thời cuộc khắc nghiệt sau năm 1975 đã đặt ngài vào một thử thách lớn hơn: đối diện với một chế độ không khoan nhượng với tôn giáo.

Người mục tử bất khuất trước bạo quyền

Sau khi Huế bị cộng sản chiếm đóng vào năm 1975, Đức Tổng Nguyễn Kim Điền ban đầu bày tỏ thiện chí hợp tác với chính quyền mới, kêu gọi giáo dân dẹp bỏ thành kiến để cùng xây dựng đất nước.

Nhưng thiện chí ấy nhanh chóng tan biến khi ngài chứng kiến những vi phạm trắng trợn về quyền tự do tôn giáo: các cơ sở Giáo hội bị tịch thu, linh mục bị cấm mục vụ, chủng viện bị giải thể, và các tôn giáo bị đàn áp có hệ thống.

Từ một vị giám mục hiền hòa, ngài trở thành một tiếng nói mạnh mẽ, công khai tố cáo những bất công của nhà cầm quyền.

Ngài thẳng thắn phản đối Ủy ban Đoàn Kết Công giáo, một tổ chức được cho là công cụ của chính quyền nhằm kiểm soát Giáo hội.

Ngài cấm linh mục và giáo dân trong Tổng Giáo phận Huế tham gia tổ chức này, thậm chí gửi thư mắng những “con quạ đen phá đạo”.

Ngài cũng công khai rao giảng về nhân quyền, bảo vệ quyền tài phán trong giáo phận, và kiên quyết không để chính quyền can thiệp vào việc đào tạo linh mục. Những hành động này khiến ngài trở thành cái gai trong mắt nhà cầm quyền.

Năm 1984, ngài bị công an quản thúc và bị mời “làm việc” liên tục trong 120 ngày tại Sở Công an Bình Trị Thiên. Trong thời gian này, ngài không chỉ bị cô lập mà còn phải đối mặt với áp lực tâm lý nặng nề.

Tuy nhiên, ngài không hề khuất phục. Ngài gửi công văn phản đối thẳng đến Nguyễn Hữu Thọ, yêu cầu trả tự do, và viết thư chung cho giáo phận, khẳng định rằng nếu bị bắt, bất kỳ “tuyên bố” nào mang chữ ký của ngài đều không đáng tin.

Cái chết đầy nghi vấn

Ngày 4 tháng 6 năm 1988, Đức Tổng Giám mục Điền nhập viện Nguyễn Trãi do sức khỏe suy yếu (bệnh thận, huyết áp cao, đau cột sống, nghi ung thư đường tiểu).

Ngài được chuyển đến bệnh viện Thống Nhất (7 tháng 6) và sau đó là Chợ Rẫy để hoàn thiện hồ sơ chữa bệnh tại Rôma. Theo linh mục Tađêô Nguyễn Văn Lý, sáng 6 tháng 6, ngài bị cho uống thuốc độc, tiếp theo là thuốc xổ, dẫn đến cơn tiêu chảy kéo dài không được điều trị cho đến khi qua đời.

Các dấu hiệu vật lý bất thường bao gồm môi và tay tím bầm, hốc mắt có bong bóng máu đen, và bộ ruột “nát bầy nhầy” khi mổ thi hài.

Bác sĩ tên Bình tại Chợ Rẫy đề nghị thân nhân không nhận bộ ruột, sau đó bộ ruột được chôn, không còn dấu vết.

Một nữ tu chứng kiến y tá báo cáo qua điện thoại “vụ việc đã hoàn thành” sau khi cho ngài uống thuốc; Cô y tá này sau đó xin lỗi thân nhân và được gửi đi du học tại Đông Đức, dự kiến trở về Việt Nam vào tháng 3 năm 1995. Đề nghị khám nghiệm tử thi bị từ chối, làm gia tăng nghi ngờ về sự minh bạch.

Linh mục Nguyễn Văn Lý khẳng định cái chết của ngài không phải do bệnh tim như thông báo chính thức, mà là vụ đầu độc có chủ ý.

Năm 1997, chính quyền bất ngờ thanh minh với linh mục Phêrô Nguyễn Hữu Giải rằng họ “không đầu độc TGM Điền”, dù không ai hỏi trực tiếp, càng làm tăng nghi ngờ. Giáo sư Nguyễn Ngọc Lan, khi viếng thi hài tại Tòa Tổng Giám mục Sài Gòn, bày tỏ sự đau lòng trước sự thiếu tôn kính với thi hài ngài.

Cộng đồng Công giáo, báo chí phương Tây, và Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II ca ngợi ngài là “vị tổng giám mục anh dũng”. Hàng chục ngàn người tham dự thánh lễ an táng, thể hiện sự kính trọng và phản kháng ngầm đối với chế độ.

Cái chết của ngài gây chấn động Tổng Giáo phận Huế. Hàng ngàn giáo dân kéo về nhà thờ Phủ Cam để viếng ngài, bất chấp lệnh cấm từ chính quyền không được tổ chức lễ tang với áo đỏ – biểu tượng của một vị tử đạo.

Lệnh này, dù chỉ được ban hành bằng miệng, cho thấy sự nhạy cảm của nhà cầm quyền trước cái chết của ngài. Nhưng tại sao một vị giám mục lại khiến chế độ phải lo sợ đến vậy? Phải chăng ngài đã chạm đến những giới hạn mà chính quyền không muốn ai nhắc đến?

Những nghi vấn về cái chết của Đức Tổng Nguyễn Kim Điền không chỉ dừng ở các triệu chứng bất thường.

Việc ngài bị quản thúc trước đó, những áp lực liên tục từ chính quyền, và lời dặn dò trong thư chung năm 1985 về việc không tin bất kỳ “tuyên bố” nào mang chữ ký của ngài, càng làm dấy lên suy đoán rằng cái chết của ngài không phải ngẫu nhiên.

Liệu có một âm mưu được dàn dựng để loại bỏ một tiếng nói mạnh mẽ của Giáo hội? Và nếu đúng như vậy, ai đứng sau mũi tiêm định mệnh ấy?

Di sản và câu hỏi còn bỏ ngỏ

37 năm sau ngày Đức Tổng Nguyễn Kim Điền qua đời, câu chuyện về ngài vẫn để lại nhiều cảm xúc lẫn lộn. Với những ai từng biết ngài, ngài là một chứng nhân tử đạo, một vị mục tử sẵn sàng hy sinh vì đức tin và sự thật.

Thế nhưng, tại sao hình ảnh của ngài lại dần phai nhạt trong ký ức của nhiều người? Phải chăng sự lãng quên này là kết quả của một nỗ lực có chủ ý, nhằm thay thế khôn ngoan Thập Giá bằng những thỏa hiệp thế gian?

Di sản của Đức Tổng Nguyễn Kim Điền không chỉ nằm ở đời sống thánh thiện hay sự dũng cảm đối diện bạo quyền, mà còn ở bài học về lòng trung thành tuyệt đối với Thiên Chúa.

Ngài đã chọn sống nghèo để gần gũi với dân nghèo, chọn sự thật để đối đầu với bất công, và chọn cái chết để minh chứng cho đức tin.

Bản di chúc thiêng liêng của ngài, viết vào năm 1985, là minh chứng cho tâm hồn của một vị mục tử nhân lành, luôn sẵn sàng đón nhận thánh ý Chúa trong mọi hoàn cảnh.

Ngày nay, khi nhắc đến Đức Tổng Philipphe Nguyễn Kim Điền, nhiều người vẫn không khỏi băn khoăn: Liệu Giáo hội Việt Nam có thể tìm lại được những vị mục tử dám sống và dám chết cho Tin Mừng như ngài? Và cái chết của ngài, với những nghi vấn chưa bao giờ được giải đáp, có phải là lời nhắc nhở rằng sự thật, dù bị che giấu, vẫn sẽ luôn tìm cách lên tiếng?

Nếu ngài đang ở trên thiên đàng, xin ngài cầu thay nguyện giúp cho Giáo hội Việt Nam, để những giá trị mà ngài đã sống và đã chết vì chúng tiếp tục là ngọn lửa soi đường cho các thế hệ hôm nay và mai sau.

---

CGVST.COM