Kính thưa cộng đoàn, trong mọi tổ chức nhân loại, xung đột là điều khó tránh. Giáo hội cũng không phải ngoại lệ. Từ thời các tông đồ, đã từng có những tranh luận gay gắt về việc có cần cắt bì cho dân ngoại hay không, và chính Công đồng Giêrusalem đầu tiên đã được triệu tập để giải quyết.Trải qua hai ngàn năm, lịch sử Giáo hội vẫn chứng kiến không ít những xung đột giữa các vị chủ chăn và các linh mục, giữa giáo quyền và giáo dân, giữa những cách hiểu khác nhau về công lý và lòng thương xót.
Vụ việc giữa Linh mục Antôn Đặng Hữu Nam và Đức cha Anphong Nguyễn Hữu Long tại Giáo phận Vinh hôm nay vì thế không phải là một ngoại lệ, mà là một biến cố cụ thể nhắc nhở chúng ta về sự căng thẳng muôn thuở giữa công lý và lòng thương xót. Câu hỏi đặt ra là: trong những xung đột nội bộ như thế, Giáo hội cần chọn công lý hay lòng thương xót, hay là cả hai?
Về phía công lý, Giáo hội không thể thiếu luật lệ. Giáo luật không phải là sự gò bó khô khan, mà là khung pháp lý nhằm bảo vệ trật tự, công bằng và hiệp nhất. Trong vụ việc của Linh mục Nam, Đức cha Long đã viện dẫn thẩm quyền giám mục để ra quyết định đình chỉ mục vụ và sau đó treo chén.
Xét về nguyên tắc, một giám mục có quyền này theo giáo luật. Nhưng công lý không chỉ nằm ở quyền hành, mà còn nằm ở cách thực thi. Khi một hình phạt được ban hành chỉ bằng miệng, không có văn bản, khi lý do không được giải thích minh bạch, thì công lý bị đặt dấu hỏi.
Linh mục Nam đã nhiều lần kêu cứu, thậm chí trong Tâm thư gửi linh mục đoàn năm 2023, ngài cho rằng mình không được xét xử theo quy trình, không có cơ hội được minh định. Nếu đúng như vậy, công lý đã bị khiếm khuyết, vì luật lệ bị áp dụng thiếu minh bạch.
Ở đây, vấn đề không phải giám mục có quyền hay không, mà là quyền ấy được thực hiện như thế nào để vừa đúng luật, vừa đảm bảo tính công bằng cho đương sự và cộng đoàn. Công lý đích thực không chỉ là “luật của kẻ mạnh”, mà là luật được thực thi minh bạch, hợp lý và tôn trọng quyền lợi của tất cả.
Song song với công lý, Giáo hội luôn được mời gọi sống lòng thương xót. Đức Giêsu đã khẳng định: “Ta muốn lòng nhân chứ đâu cần lễ tế” (Mt 9,13). Trong Tin Mừng, chúng ta thấy Người luôn đứng về phía kẻ tội lỗi để ban ơn tha thứ, nhưng cũng không bao giờ chối bỏ sự thật về tội lỗi ấy.
Đặt vào vụ việc tại Vinh, có thể Linh mục Nam đã có những thái độ hay phát ngôn gây khó khăn cho bề trên, nhưng việc áp dụng kỷ luật mà thiếu lòng thương xót dễ dẫn đến cảm giác loại trừ, bẽ bàng và cay đắng. Khi cha Nam tố cáo rằng mình bị cắt khẩu phần ăn, bị từ chối cấp cứu, cộng đoàn đã thấy hình ảnh một người mục tử bị bỏ rơi.
Dù những chi tiết này còn cần được kiểm chứng, thì chính cảm giác bị bỏ rơi ấy đã cho thấy lòng thương xót chưa được thực hiện đủ. Công lý cần được đi kèm với lòng thương xót, để cho người bị kỷ luật thấy rằng mình vẫn là con cái của Giáo hội, vẫn được yêu thương, vẫn còn cơ hội hoán cải. Thiếu công lý thì gây bất công, nhưng thiếu lòng thương xót thì biến công lý thành gánh nặng áp bức.
Trong chiều kích mục vụ, xung đột giữa công lý và lòng thương xót không chỉ ảnh hưởng đến đương sự, mà còn đến cộng đoàn. Khi giáo dân thấy linh mục của mình bị treo chén mà không rõ lý do, họ cảm thấy công lý bị bỏ qua. Khi họ thấy linh mục kêu cứu vì bị đối xử tệ bạc, họ cảm thấy lòng thương xót bị quên lãng.
Chính sự thiếu vắng cân bằng này đã tạo nên khoảng trống niềm tin, dẫn đến chia rẽ. Sự kiện ngày 17 tháng 8 năm 2025 tại Phúc Thịnh là ví dụ cụ thể: từ một tranh cãi nhỏ về phông nền, cộng đoàn đã bùng nổ thành một cuộc đối đầu căng thẳng, phản ánh sự rạn nứt trong lòng Giáo hội.
Nếu công lý được minh bạch và lòng thương xót được thực thi, cộng đoàn sẽ không bị đẩy đến mức ấy. Đây là lời cảnh tỉnh: mục vụ không thể thiếu công lý, nhưng cũng không thể thiếu lòng thương xót. Cả hai phải đi đôi để cộng đoàn được nuôi dưỡng trong sự thật và tình yêu.
Nhìn rộng hơn trong xã hội, căng thẳng giữa công lý và lòng thương xót cũng luôn hiện hữu. Một hệ thống pháp luật chỉ chú trọng hình phạt mà thiếu tính nhân đạo sẽ dẫn đến áp bức. Một xã hội chỉ biết tha thứ mà không có luật lệ sẽ rơi vào hỗn loạn.
Giáo hội cũng thế: cần luật để giữ trật tự, nhưng cũng cần lòng thương xót để giữ nhân bản. Vụ việc của Linh mục Nam cho thấy rằng nếu chỉ nhấn mạnh quyền bính và kỷ luật, cộng đoàn sẽ phản kháng; nếu chỉ kêu gọi thương xót mà bỏ qua luật lệ, Giáo hội sẽ mất trật tự.
Con đường đúng đắn là kết hợp cả hai, để công lý bảo vệ sự thật và lòng thương xót bảo vệ phẩm giá. Đây cũng là thông điệp mà Đức Thánh Cha Phanxicô nhiều lần nhấn mạnh: “Không có công lý thì không có hòa bình, nhưng công lý không có lòng thương xót sẽ trở thành khô cứng”.
Bài học từ khủng hoảng toàn cầu của Giáo hội cũng cho chúng ta thấy điều này. Trong các vụ bê bối lạm dụng tình dục ở Mỹ và châu Âu, khi công lý bị che giấu, Giáo hội đã trả giá đắt bằng sự sụp đổ niềm tin. Nhưng cũng trong những vụ đó, khi công lý được thực thi một cách lạnh lùng mà thiếu lòng thương xót, nhiều nạn nhân lại cảm thấy mình chỉ là “hồ sơ pháp lý” chứ không được đối xử như con người.
Sự cân bằng giữa công lý và lòng thương xót vì thế không chỉ là lý thuyết, mà là bài học thực tiễn. Với Giáo phận Vinh, nếu chỉ dựa vào quyền bính mà thiếu lòng thương xót, sự chia rẽ sẽ còn kéo dài. Nếu chỉ dựa vào lời kêu cứu mà thiếu luật lệ, cộng đoàn sẽ rơi vào hỗn loạn. Chỉ khi cả hai đi đôi, con đường chữa lành mới mở ra.
Như vậy, vụ việc Linh mục Nam không chỉ là xung đột cá nhân, mà là phép thử cho Giáo hội Việt Nam về khả năng kết hợp công lý và lòng thương xót. Công lý đòi hỏi minh bạch, đúng luật, công bằng.
Lòng thương xót đòi hỏi nhân đạo, bao dung, tôn trọng phẩm giá. Khi cả hai được thực hiện song song, Giáo hội sẽ vừa giữ được trật tự, vừa hàn gắn vết thương. Khi một trong hai bị thiếu, Giáo hội sẽ phải đối diện với chia rẽ, mất niềm tin và khủng hoảng.
Từ vụ việc này, lời kêu gọi cho Giáo hội Việt Nam hôm nay là: hãy sống công lý, nhưng đừng quên lòng thương xót; hãy áp dụng lòng thương xót, nhưng đừng quên công lý. Chỉ như vậy, sự hiệp nhất mới được bảo toàn, và Giáo hội mới thực sự là dấu chỉ của Nước Trời giữa trần gian.
Mời Cộng Đoàn Thảo luận bài viết này: TẠI ĐÂY
