Hiệp Hành & Truyền Thông trong Kỷ Nguyên AI: Lời Hướng Dẫn của Đức Tổng Giám Mục Giuse Nguyễn Năng
Trong bối cảnh Giáo hội Công giáo toàn cầu vừa đón nhận vị Tân Giáo hoàng Leo XIV, Đức Tổng Giám mục Giuse Nguyễn Năng, Chủ tịch Hội đồng Giám mục Việt Nam, đã có những chia sẻ sâu sắc về vai trò của Giáo hội trong một thế giới đầy biến động, đặc biệt trong kỷ nguyên công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI). Qua cuộc phỏng vấn trên kênh TRUYỀN THÔNG Hội Đồng Giám Mục Việt Nam, ngài đã đưa ra những định hướng cụ thể về con đường hiệp hành và sứ vụ truyền thông của Giáo hội Công giáo Việt Nam, nhằm đáp ứng các huấn từ của Đức Tân Giáo hoàng và sứ mạng loan báo Tin Mừng trong thời đại mới.
Cơ Hội và Thách Đố của Đức Tân Giáo Hoàng Leo XIV
Đức Tổng Giuse Nguyễn Năng nhận định rằng bất kỳ vị Giáo hoàng nào cũng đối diện với những cơ hội và thách đố trong bối cảnh xã hội của thời đại mình. Với Đức Giáo hoàng Leo XIV, thế giới hiện nay đang trải qua nhiều bất an, từ các cuộc chiến tranh (như giữa Nga và Ukraine, hay căng thẳng ở Đông Phương) đến sự hận thù và bất ổn xã hội. Những xung đột này làm cho cuộc sống con người trở nên căng thẳng và bất định.
Về mặt văn hóa, thế giới đang đề cao sự tự do cá nhân, một mặt là điều tích cực vì tôn vinh quyền tự do của con người, nhưng mặt khác lại dễ dẫn đến chủ nghĩa tự do chủ quan quá đáng. Nhiều người chỉ chấp nhận những gì phù hợp với sở thích cá nhân, và sẵn sàng phản đối khi Giáo hội đưa ra những giáo huấn trái với ý muốn của họ. Điều này tạo ra thách đố lớn cho sứ vụ của Giáo hội trong việc hướng dẫn con người sống theo chân lý.
Một thách đố khác là sự trỗi dậy của trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ robot. Những tiến bộ này mang lại nhiều lợi ích, như thúc đẩy kinh tế và cải thiện chất lượng cuộc sống, nhưng đồng thời cũng đặt ra các vấn đề nghiêm trọng, như nguy cơ mất việc làm, sự lệ thuộc vào máy móc, và thậm chí là nguy cơ con người trở thành “nô lệ” cho công nghệ.
Đức Tổng nhắc đến danh hiệu “Leo XIV” với Đức Giáo hoàng Leo XIII, người đã ban hành thông điệp Rerum Novarum vào thế kỷ 19, lên tiếng bảo vệ quyền lợi của người lao động trong bối cảnh cách mạng công nghiệp. Ngài dự đoán rằng Đức Leo XIV cũng sẽ tiếp nối tinh thần này, lên tiếng bảo vệ phẩm giá con người, đảm bảo công bằng xã hội, và hướng dẫn Giáo hội đối phó với những vấn đề mới phát sinh từ cách mạng công nghệ thông tin. Ngài nhấn mạnh niềm tin vào sự hướng dẫn của Chúa Thánh Thần, Đấng đã chọn Đức Leo XIV để dẫn dắt Giáo hội trong giai đoạn đầy thách đố này.
Con Đường Hiệp Hành của Giáo Hội Công Giáo Việt Nam
Trong bối cảnh Thượng Hội đồng Giám mục lần thứ 16 về chủ đề hiệp hành, Đức Tổng Giuse nhấn mạnh rằng hiệp hành không phải là điều mới mẻ, mà là tinh thần cốt lõi của Phúc Âm, Thánh Kinh, và Công đồng Vatican II. Hiệp hành bao gồm ba yếu tố chính: hiệp thông, tham gia, và thi hành sứ vụ. Tại Việt Nam, Giáo hội đã có những bước tiến đáng kể trong việc thực hiện tinh thần hiệp hành, thông qua các cơ cấu như hội đồng linh mục, hội đồng tư vấn ở giáo phận, hay hội đồng mục vụ ở giáo xứ. Những cơ chế này là nền tảng thuận lợi để Giáo hội sống tinh thần hiệp hành.
Tuy nhiên, ngài cũng chỉ ra một thách đố trong tâm lý người Việt: việc lắng nghe nhau đôi khi còn khó khăn. Mỗi người thường cho rằng ý kiến của mình là đúng và ít sẵn sàng tiếp nhận ý kiến của người khác. Đức Tổng kêu gọi cộng đoàn Công giáo Việt Nam rèn luyện khả năng lắng nghe trong Chúa Thánh Thần, không chỉ nghe bằng tai mà còn phân định trong ánh sáng đức tin để nhận ra thánh ý Thiên Chúa. Điều này đòi hỏi sự khiêm nhường, sẵn sàng từ bỏ ý kiến cá nhân nếu cần, và tôn trọng tiếng nói của Chúa Thánh Thần qua người khác.
Ngoài ra, Đức Tổng nhấn mạnh yếu tố thi hành sứ vụ, theo lời mời gọi của Đức Giáo hoàng Phanxicô: Giáo hội phải “đi ra” khỏi những sinh hoạt nội bộ để quan tâm đến người nghèo, người bệnh, và những người yếu thế trong xã hội. Chính khi Giáo hội dấn thân phục vụ, uy tín của Giáo hội sẽ được nâng cao, và việc loan báo Tin Mừng sẽ trở nên hiệu quả hơn.
Truyền Thông Công Giáo: Lắng Nghe, Kiến Tạo Hòa Bình, và Xây Dựng Văn Hóa
Đức Giáo hoàng Leo XIV, trong bài huấn từ đầu tiên dành cho giới truyền thông, đã nhấn mạnh ba yếu tố: lắng nghe, giải trừ vũ khí, và kiến tạo hòa bình. Đức Tổng Giuse nhận định rằng truyền thông là một ân huệ lớn trong thời đại ngày nay, nhưng cần được sử dụng một cách khôn ngoan để phục vụ sứ mạng của Giáo hội.
Về mặt cơ chế, các ban truyền thông của Giáo hội Việt Nam đã làm tốt công việc thông tin về các sinh hoạt nội bộ, như các nghi lễ, bài giảng, và hoạt động cộng đoàn. Tuy nhiên, ngài khuyến khích truyền thông Công giáo cần “đi ra” để lắng nghe và phản ánh thực tế cuộc sống của những người yếu thế, người lao động, và các cộng đồng dân cư. Điều này sẽ làm cho truyền thông Công giáo phong phú hơn, thay vì chỉ giới hạn trong các bản tin nội bộ.
Về mặt cá nhân, Đức Tổng bày tỏ lo ngại về việc lạm dụng mạng xã hội để công kích, nói xấu, hoặc tạo chia rẽ trong cộng đoàn. Ngài kêu gọi các tín hữu Công giáo dứt khoát nói “không” với những hành vi gieo rắc nghi ngờ, bất an, hay hận thù, và thay vào đó, sử dụng truyền thông để nói sự thật trong tinh thần bác ái, góp phần xây dựng hòa bình.
Đức Tân Giáo hoàng khẳng định rằng truyền thông không chỉ là việc truyền tải thông tin, mà còn góp phần hình thành văn hóa, đặc biệt là văn hóa kỹ thuật số trong kỷ nguyên AI. Để sử dụng AI một cách khôn ngoan trong việc loan báo Tin Mừng, Đức Tổng đưa ra một số nguyên tắc và gợi ý cụ thể:
- Trung thành với giáo huấn Giáo hội: Mọi nội dung do AI tạo ra (văn bản, hình ảnh, âm thanh) phải dựa trên Kinh Thánh, Truyền thống, và giáo huấn chính thức của Giáo hội.
- Tôn trọng phẩm giá con người: AI chỉ nên hỗ trợ, không được thay thế con người trong việc phân định đạo đức, hướng dẫn thiêng liêng, hay các bí tích như tòa giải tội.
- Phục vụ, không thao túng: AI cần được sử dụng để giáo dục, mục vụ, và truyền giáo, thay vì chạy theo thị hiếu giật gân hoặc biến đức tin thành sản phẩm tiêu thụ.
- Đức tin là trung tâm: Công nghệ chỉ là phương tiện, còn đức tin phải luôn là trọng tâm. Các giáo phận, dòng tu, và giáo xứ nên khởi động các dự án nhỏ ứng dụng AI để làm mẫu và chia sẻ kinh nghiệm.
- Đào tạo giáo dân: Cần đào tạo giáo dân trí thức về AI và đức tin để họ có thể sử dụng công nghệ này một cách hiệu quả và có trách nhiệm.
Đức Tổng kể lại trải nghiệm cá nhân khi sử dụng ChatGPT để trả lời câu hỏi về việc ứng dụng AI trong truyền thông Công giáo. AI đã đưa ra các gợi ý như tạo nội dung truyền giáo (bài chia sẻ, video, hoạt hình), lọc tin giả, hướng dẫn suy niệm, và phát huy dữ liệu của Giáo hội. Tuy nhiên, ngài nhấn mạnh rằng AI chỉ là công cụ xử lý thông tin, không phải trí tuệ thực sự. Do đó, con người cần phân định lại các kết quả của AI trong ánh sáng đức tin và sự hướng dẫn của Chúa Thánh Thần.
Lời Kêu Gọi Sống Đức Tin Sống Động
Cuối cùng, Đức Tổng nhấn mạnh rằng truyền thông Công giáo không chỉ là việc truyền tải thông tin, mà còn phải đi kèm với chứng từ đức tin sống động. Một bài giảng, một video, hay một bản tin sẽ chỉ thực sự chạm đến trái tim người nghe khi nó được truyền tải bởi một người sống đức tin mạnh mẽ. Ngài lấy ví dụ: khi một người mẹ nói với con rằng “Chúa thương con”, lời nói ấy mang sức mạnh của kinh nghiệm đức tin, khác xa với những gì AI có thể truyền tải.
Ngài khuyến khích Giáo hội Việt Nam tận dụng các phương tiện kỹ thuật để sản xuất các nội dung giới thiệu Chúa Giêsu, giải đáp thắc mắc đức tin, và loan báo Tin Mừng. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là mỗi tín hữu phải sống một đời sống đức tin mạnh mẽ, để qua đó mời gọi người khác chia sẻ niềm tin của mình.
Những chia sẻ của Đức Tổng Giám mục Giuse Nguyễn Năng là kim chỉ nam quý giá cho Giáo hội Công giáo Việt Nam trong việc thực hiện sứ mạng hiệp hành và truyền thông trong kỷ nguyên AI. Ngài kêu gọi Giáo hội sống tinh thần hiệp hành qua việc lắng nghe trong Chúa Thánh Thần, thi hành sứ vụ phục vụ người nghèo, và sử dụng truyền thông để kiến tạo hòa bình. Đặc biệt, trong bối cảnh công nghệ AI phát triển mạnh mẽ, Giáo hội cần sử dụng công cụ này một cách khôn ngoan, đặt đức tin làm trung tâm, và luôn phân định trong ánh sáng của Chúa Thánh Thần.
Với sự hướng dẫn của Đức Tân Giáo hoàng Leo XIV và tinh thần hiệp hành, Giáo hội Công giáo Việt Nam được mời gọi dấn thân mạnh mẽ hơn trong việc loan báo Tin Mừng, xây dựng văn hóa yêu thương và chân lý, và bảo vệ phẩm giá con người trong một thế giới đầy thách đố. Như Đức Tổng kết luận, “Chúng ta tin vào quyền năng của Chúa Thánh Thần”, Đấng sẽ dẫn dắt Giáo hội vượt qua mọi khó khăn để hoàn thành sứ mạng của mình.
