Trong đời sống đức tin, câu hỏi về việc liệu một tín hữu có được phép phê bình, góp ý với bề trên hay thậm chí là với đường lối của Giáo hội hay không vẫn luôn là một vấn đề tế nhị. Giáo luật, cụ thể tại điều 212, triệt 3, đã minh định rằng các tín hữu “có quyền, và đôi khi cả bổn phận, trình bày cho các Chủ chăn thánh thiêng biết ý kiến của mình về những gì liên quan đến lợi ích của Giáo hội”.
Tuy nhiên, việc thực thi quyền và bổn phận này đòi hỏi lòng tôn kính, sự khôn ngoan và một trái tim trong sáng. Câu chuyện có thật về Đức Thánh Giáo hoàng Gioan XXIII là một minh chứng sống động và đầy nhân văn cho tinh thần đó.
Vào những năm 1920, khi còn là Tổng Giám mục Angelo Giuseppe Roncalli và đang thi hành sứ vụ Đại diện Tòa Thánh tại Bulgaria, đường lối làm việc cởi mở và khác thường của ngài đã gây nên sự bất bình sâu sắc nơi một vị linh mục trong giáo phận. Vị linh mục này, với lòng nhiệt thành và có phần nóng nảy, đã quyết định bày tỏ quan điểm của mình một cách không khoan nhượng.
Ngài viết một lá thư dài, dùng những lời lẽ thẳng thừng và nặng nề để chỉ trích Đức Tổng Giám mục. Trong thư, ngài cáo buộc vị Đại diện Tòa Thánh đã quá thân thiện với một chính phủ bị xem là độc tài, nhu nhược trong các quyết sách, ngây thơ trong đường lối mục vụ, và những hành động của ngài có nguy cơ gây phương hại cho thanh danh của Giáo hội.
Sau khi đọc xong bức tâm thư chứa đầy những lời phê phán gay gắt, Đức Tổng Giám mục Roncalli không hề tỏ ra tức giận hay tự ái. Ngài chỉ im lặng, suy ngẫm và nở một nụ cười hiền hậu, một nụ cười dường như thấu tỏ cả nỗi lòng của người viết lẫn những chân lý ẩn sau lời chỉ trích.
Thời gian trôi đi, bất chấp những lời chỉ trích, con đường phục vụ của Đức Tổng Giám mục Roncalli ngày càng được tín nhiệm. Ngài lần lượt được trao phó những trọng trách lớn lao hơn, được vinh thăng Hồng Y vào năm 1953, và rồi một sự kiện gây chấn động đã xảy ra: vào năm 1958, ở tuổi 76, Hồng Y Roncalli đã được bầu làm Giáo hoàng, lấy tông hiệu là Gioan XXIII.
Vị linh mục năm xưa không khỏi bàng hoàng và lo sợ khi biết tin vị Tổng Giám mục mình từng mạnh mẽ chỉ trích nay đã trở thành người kế vị Thánh Phêrô. Ít lâu sau, cùng với đoàn giáo dân trong xứ, ngài hành hương về Vatican để triều yết và chúc mừng Đức Tân Giáo hoàng. Trong buổi triều yết chung, ánh mắt nhân từ của Đức Thánh Cha thỉnh thoảng lại hướng về phía vị linh mục, khiến lòng ngài càng thêm phập phồng, lo sợ “tội cũ” sẽ bị nhắc lại.
Nỗi sợ ấy lên đến đỉnh điểm khi buổi triều yết kết thúc, thư ký của Đức Giáo hoàng đã đến mời riêng ngài vào phòng làm việc của Đức Thánh Cha. Bước vào phòng với tâm trạng run sợ, vị linh mục cúi đầu chờ đợi một lời quở trách.
Nhưng không. Sau những lời chào hỏi ân cần, Đức Giáo hoàng Gioan XXIII chậm rãi mở cuốn sách nguyện của ngài ra. Từ bên trong, ngài rút ra một tờ giấy cũ kỹ, đã ngả màu theo năm tháng – chính là bức thư chỉ trích năm xưa. Thay vì trách móc, Đức Thánh Cha nhìn vị linh mục với ánh mắt trìu mến và nói:
“Cha rất cám ơn con. Chính nhờ lá thư này mà cha đã nhận ra những thiếu sót của mình để mỗi ngày cố gắng sửa mình nên tốt hơn. Con biết không, cha đã luôn kẹp nó trong sách nguyện này, để mỗi ngày khi cầu nguyện, cha lại đọc nó để xét mình và không quên cầu nguyện cho con. Cha biết ơn sự can đảm và thẳng thắn chân thành của con. Và có lẽ, cũng nhờ những tác động mạnh mẽ đó mà Thiên Chúa đã thương chọn một con người từng bị chỉ trích như cha lên ngôi vị này.”
Nói rồi, Đức Giáo hoàng ôm chầm lấy vị linh mục trong một tình phụ tử bao dung và ấm áp. Vị linh mục đã vô cùng ngạc nhiên, xúc động đến rơi nước mắt và mãi ghi nhớ về cuộc gặp gỡ lạ lùng và bài học sâu sắc ấy.
Câu chuyện này không chỉ cho thấy sự khiêm nhường phi thường của một vị thánh, mà còn khẳng định giá trị của những lời phê bình chân thành và xây dựng. Nếu ngày ấy, Đức Tổng Giám mục Roncalli chọn sự tự ái, thì có lẽ Giáo hội đã không có được một vị Giáo hoàng vĩ đại, người đã can đảm triệu tập Công đồng Vatican II, mở ra một luồng gió mới cho Giáo hội.
Đức Thánh Giáo hoàng Gioan XXIII, người được mệnh danh là “vị Giáo hoàng nhân hậu”, đã chứng minh rằng sự vĩ đại không nằm ở việc không bao giờ sai lầm, mà ở thái độ cầu thị, sẵn sàng lắng nghe và hoàn thiện bản thân từ chính những lời góp ý, dù là khắc nghiệt nhất.
Ngài đã biến lời chỉ trích thành kim chỉ nam cho sự thánh thiện, và cho thấy rằng một xã hội hay một Giáo hội muốn phát triển, luôn cần những tiếng nói can đảm, thẳng thắn và đầy trách nhiệm.
Mời Cộng Đoàn Thảo luận bài viết này: TẠI ĐÂY
