Dù chẳng ai mong đợi, chẳng ai cầu xin, nhưng sự việc ấy vẫn xảy ra: 1 người từng được biết đến với vai trò “thầy phong thủy”, từng chịu án tù vì tội môi giới hối lộ, nay xuất hiện trong hàng ngũ linh mục, với tấm áo chùng thâm và danh xưng “cha”.
Ba năm đã trôi qua kể từ ngày JB. Hồ Hữu Hòa được cho là đã được truyền chức linh mục tại Philippines, nhưng dư chấn của biến cố ấy vẫn chưa nguôi. Nó không chỉ chạm vào câu hỏi về tư cách của một con người, mà còn chạm sâu vào căn tính của Hội Thánh: chúng ta là ai – một cộng đoàn của lòng thương xót, hay một định chế sẵn sàng loại trừ và kết án?
Với tư cách là một người Công giáo, tôi xin được đưa ra một đề nghị – không phải chỉ gửi đến ông Hồ Hữu Hòa, mà còn gửi đến chính mỗi người chúng ta, từ hàng giáo phẩm đến giáo dân, từ những người đang nắm quyền bính trong Hội Thánh đến những người lặng lẽ ngồi cuối nhà thờ. Đề nghị ấy gói gọn trong một câu hỏi: chúng ta sẽ bóp chết hay sẽ cứu chữa?
I. “Bóp chết” – phản ứng bản năng của một Hội Thánh bị tổn thương
Ngay từ khi vụ việc Hồ Hữu Hòa xuất hiện, phản ứng gần như nhất quán trong cộng đồng Công giáo Việt Nam là phẫn nộ và phản đối. Người ta nói về ông với sự dè bỉu, hoài nghi, thậm chí khinh miệt.
Từ những giáo dân đạo đức nhất, vốn chưa từng nặng lời với ai, cho đến các linh mục, tu sĩ, giáo sư thần học, tất cả đều bày tỏ thái độ không chấp nhận. Trên giảng đài, trong lớp học, tại các cuộc họp hay trong những buổi trà đàm sau thánh lễ, cái tên “Hồ Hữu Hòa” được nhắc tới với sự pha trộn của giận dữ, châm biếm và bất tín nhiệm.
Không ít người muốn “bóp chết” trường hợp này theo đúng nghĩa bóng của từ ấy: chấm dứt mọi tranh cãi bằng cách phủ nhận hoàn toàn tư cách linh mục của ông. Trong con mắt của họ, một người từng là “thầy bói”, từng dính án hình sự, từng bị xã hội gán cho nhiều tai tiếng, không thể nào là người đứng trên bàn thờ Chúa để cử hành các bí tích. Đơn giản vậy thôi.
Nhưng phản ứng đó, dù dễ hiểu, lại tiềm ẩn một nguy cơ rất lớn: biến Hội Thánh từ nơi cứu độ thành nơi xét xử. Nếu điều chúng ta muốn là “bóp chết” một con người đã ngã quỵ và nay đang cố gắng đứng dậy, thì ta cũng đang bóp chết chính sứ mạng của Hội Thánh – sứ mạng của một người mẹ biết tha thứ, biết đón nhận và biết dẫn đưa tội nhân về nhà Cha.
II. “Cứu chữa” – khuôn mặt thật của Hội Thánh
Trong khi đó, vẫn có những tiếng nói khác – yếu ớt, lạc lõng, nhưng dũng cảm – nhắc chúng ta nhớ lại bản chất thật của Hội Thánh: một cộng đoàn của lòng thương xót. Họ đặt ra câu hỏi: chẳng phải chính chúng ta vẫn rao giảng mỗi ngày rằng Thiên Chúa yêu thương tội nhân và luôn chờ đợi họ trở về đó sao?
Chẳng phải chính Giáo Hội vẫn mở cửa đón nhận những kẻ sa ngã, giúp họ đứng dậy và biến đổi đó sao? Vậy tại sao khi một “thầy bói ngoại đạo” trở về và được cho là đã được truyền chức, chúng ta lại đóng sập cánh cửa ấy ngay trước mặt họ?
Chúng ta nhanh chóng nói “không xứng đáng”, nhưng ai trong chúng ta dám đứng trước Thánh Thể mà tuyên bố mình “xứng đáng”? Ai trong hàng giáo phẩm dám khẳng định rằng việc mình được chọn hoàn toàn không liên quan đến những yếu tố chính trị, xã hội hay con người? Nếu chính các giám mục cũng có thể được chọn trong những bối cảnh phức tạp, thì tại sao một tội nhân đã trở lại không thể được chọn?
Khi chúng ta gọi việc Hồ Hữu Hòa được cho là truyền chức là “không thể chấp nhận”, chúng ta cần tự hỏi: có phải chúng ta đang bảo vệ sự thánh thiêng của chức linh mục, hay đang bảo vệ cái nhìn định kiến của chính mình? Có phải chúng ta đang lo cho phẩm giá của Hội Thánh, hay lo cho sự an toàn của những chiếc ghế quyền lực mà mình đang ngồi?
III. Giáo Hội là Mẹ – và Mẹ thì không giết con mình
Nếu có điều gì làm nên căn tính của Hội Thánh, thì đó chính là lòng bao dung. Bao dung không phải là sự yếu đuối hay dễ dãi; bao dung là sức mạnh phát sinh từ chính trái tim Thiên Chúa. Ngài đã bao dung khi Adam và Eva phản bội.
Ngài đã bao dung khi dân Israel quay lưng thờ ngẫu tượng. Ngài đã bao dung khi Giuđa bán Thầy, khi Phêrô chối Thầy, khi đám đông nhổ vào mặt Con Một của Ngài. Và chính từ thập giá, Đức Giêsu đã nói: “Lạy Cha, xin tha cho họ, vì họ không biết việc họ làm.”
Giáo Hội, nếu thực sự là thân mình của Đức Kitô, thì không thể đánh mất căn tính ấy. Một người mẹ có thể trách phạt con, có thể sửa dạy con, nhưng một người mẹ đích thực không bao giờ giết con mình.
Thế nhưng nhìn vào cách cộng đoàn phản ứng với Hồ Hữu Hòa, người ta có quyền đặt câu hỏi: Hội Thánh có còn là người mẹ không, hay đã trở thành một tòa án lạnh lùng sẵn sàng kết án bất cứ ai dám bước ra khỏi khuôn mẫu quen thuộc?
IV. Ai mới thật sự “xứng đáng”?
Lập luận phổ biến nhất để phản đối Hồ Hữu Hòa là: “ông ta không xứng đáng.” Nhưng xin hỏi: ai xứng đáng? Có giám mục nào dám quỳ trước Thánh Thể và tuyên bố: “Lạy Chúa, con xứng đáng và con là người Ngài chọn”?
Có linh mục nào dám nói: “Con thánh thiện và không vết nhơ”? Nếu có ai đó dám nói như vậy, thì chính người ấy đã rơi vào cám dỗ của kiêu ngạo – thứ tội đầu tiên trong lịch sử loài người.
Lịch sử Hội Thánh đầy những minh chứng rằng Thiên Chúa chọn không theo tiêu chuẩn con người. Augustinô từng sống buông thả, Phaolô từng bách hại Kitô hữu, Gioan Vianney từng thi rớt chủng viện nhiều lần.
Nếu họ sinh ra ở Việt Nam hôm nay, liệu chúng ta có cho họ cơ hội? Hay chúng ta sẽ kết án họ ngay từ vòng gửi xe vì “không xứng đáng”?
Nếu tiêu chuẩn để trở thành linh mục là “không có quá khứ”, thì Hội Thánh sẽ chẳng còn ai để phong chức. Nếu tiêu chuẩn là “không có tì vết”, thì có lẽ chỉ còn mỗi Đức Giêsu đủ điều kiện.
Nhưng chính Ngài đã chọn Phêrô yếu đuối, chọn Matthêu thu thuế, chọn Phaolô bách hại Hội Thánh – bởi Ngài nhìn thấy nơi họ không phải quá khứ, mà là tiềm năng để trở nên mới trong ân sủng.
V. Câu chuyện Hồ Hữu Hòa phơi bày điều gì về Hội Thánh hôm nay
Ba năm đã trôi qua kể từ biến cố ấy, và trong suốt ba năm ấy, một sự im lặng lạnh lùng bao trùm. Không có một thông cáo chính thức rõ ràng, không có một giải thích thỏa đáng, không có một hành động mang tính chữa lành nào được đưa ra.
Trong khi đó, cộng đoàn giáo dân tiếp tục chia rẽ, nghi ngờ, kết án. Và Hồ Hữu Hòa – dù đúng hay sai, dù xứng đáng hay không – vẫn là một con người đang đứng trước vực thẳm, giữa một bên là hy vọng và bên kia là tuyệt vọng.
Im lặng trong trường hợp này không còn là nhân đức. Im lặng đã trở thành một hình thức đồng lõa. Khi một người ngã quỵ, người mẹ đích thực sẽ chạy đến để băng bó và nâng dậy.
Nhưng Hội Thánh ở đây dường như chọn cách quay đi, hoặc tệ hơn, tham gia vào đám đông ném đá. Và bằng cách ấy, chúng ta đang để lộ ra một căn bệnh sâu hơn: căn bệnh của một Hội Thánh đang dần đánh mất khuôn mặt của lòng thương xót.
Câu chuyện Hồ Hữu Hòa không còn chỉ là chuyện của một cá nhân. Nó đã trở thành một tấm gương soi chiếu chính nội tâm Hội Thánh: chúng ta có thật sự sống điều mình rao giảng không?
Chúng ta có còn tin vào quyền năng biến đổi của ân sủng không? Hay chúng ta chỉ tin vào nó khi áp dụng cho người khác – chứ không phải cho kẻ mà ta coi là “không xứng đáng”?
VI. Một đề nghị – không chỉ gửi đến Hồ Hữu Hòa
Đề nghị mà tôi muốn gửi đi không chỉ dành cho ông JB. Hồ Hữu Hòa. Nó còn dành cho chính Giáo Hội, cho từng giám mục, linh mục, tu sĩ và giáo dân. Đó là: hãy chọn con đường cứu chữa thay vì bóp chết. Hãy chọn lòng thương xót thay vì kết án. Hãy chọn sự đón nhận thay vì loại trừ. Hãy chọn hy vọng thay vì tuyệt vọng.
Nếu Hồ Hữu Hòa thực sự đã phạm sai lầm, thì hãy sửa chữa nó. Nếu việc truyền chức có sai sót về giáo luật, thì hãy tìm cách giải quyết nó theo giáo luật. Nếu ông chưa đủ đào tạo, hãy cho ông đi học. Nếu ông cần thời gian hoán cải, hãy đồng hành với ông. Nhưng đừng kết án một cách lạnh lùng rồi quay lưng bỏ đi – vì đó không phải là con đường của Đức Kitô.
Hội Thánh không được mời gọi để hoàn hảo về hình thức, mà để trở thành dấu chỉ của lòng thương xót giữa một thế giới đầy xét đoán. Nếu chúng ta chỉ biết loại trừ, thì Hội Thánh sẽ biến thành một câu lạc bộ của những người tự cho mình là công chính. Nhưng nếu chúng ta biết đón nhận và chữa lành, thì Hội Thánh sẽ trở về với căn tính nguyên thủy của mình: một bệnh viện dành cho tội nhân.
VII. Lời cuối – Đừng nhân danh Thiên Chúa để loại trừ nhau
Không ai trong chúng ta biết chắc ý Chúa là gì trong câu chuyện này. Không ai biết liệu ông Hồ Hữu Hòa có thật sự được Chúa chọn hay không. Nhưng có một điều chắc chắn: Chúa muốn mọi người được cứu độ. Và nếu thế, Hội Thánh – thay vì trở thành chướng ngại – phải là cánh cửa mở ra.
Đừng nhân danh Chúa để loại trừ nhau. Đừng nhân danh Hội Thánh để chà đạp lên một con người. Đừng nhân danh “sự thánh thiện” để che đậy sự sợ hãi và định kiến của chính mình. Nếu phải sai, hãy sai trong tình yêu. Nếu phải vấp ngã, hãy vấp ngã trên con đường của lòng thương xót. Bởi vì “ai xót thương người sẽ được Thiên Chúa xót thương; ai xét đoán sẽ bị xét xử.”
Và nếu một ngày nào đó, chính bạn hay tôi lầm lỡ, liệu chúng ta có muốn Hội Thánh mở vòng tay đón nhận hay lạnh lùng đóng sập cánh cửa trước mặt mình? Câu trả lời ấy sẽ quyết định chúng ta là ai – một cộng đoàn của tình yêu hay một tòa án của kết án.
📍 Kết luận:
Một đề nghị gửi đến JB. Hồ Hữu Hòa – nhưng cũng là lời gửi đến tất cả chúng ta: hãy để lòng thương xót lên tiếng mạnh hơn sự phán xét. Hãy để ân sủng có cơ hội chiến thắng định kiến.
Và hãy nhớ rằng, trong con mắt Thiên Chúa, một tội nhân đứng dậy có giá trị hơn chín mươi chín người công chính không cần sám hối. Nếu chúng ta thật sự tin vào điều đó, thì thay vì bóp chết, chúng ta sẽ tìm mọi cách để cứu chữa. Và chính khi đó, Hội Thánh mới thật sự là Hội Thánh của Đức Kitô.
Mời Cộng Đoàn Thảo luận bài viết này: TẠI ĐÂY
